Malibu, J. Paul Getty Museum, Ms. Ludwig IX 18, f. 11r: Abraham en de drie engelen door Gerard Horenbout (detail)

Gerard Horenbout

Direct link to:

Spinola getijdenboek in Malibu, J. Paul Getty Museum

Getijdenboek van Isabella van Castilië in Cleveland Museum of Art (inv 1963.256)

Croy Gebedenboek (Wenen, Osterreichische Nationalbibliothek, Cod 1858)

Vlaams boekverluchter en paneelschilder. Geboren omstreeks 1465 in waarschijnlijk Gent. Overleden 1540-1541 te Gent. Gerard Horenbout vestigde zich op zijn laatst in 1498 als zelfstandig meester. Werkte ook in Brugge en Antwerpen. Ontving in 1521 te Antwerpen het bezoek van Albrecht Dürer. In 1515 werd Gerard Horenbout hofschilder van Margaretha van Oostenrijk. Na 1522 week hij uit naar Londen, waar hij in 1528 of eerder in dienst trad van Hendrik VIII. Kort voor zijn dood keerde hij terug naar Gent.

Londen, British Library, Ms. add 34294 Sforza Getijdenboek (linker folio door Gerard Horenbout)

Het werk van Gerard Horenbout bezit een uitgesproken lyrisch karakter. Met een rijk palet en een meesterlijke detaillering streeft deze verluchter naar een charmante vertelling. Zijn landschappen baden in een zacht, soms mistig licht.

Gerard Horenbout werd beïnvloed door Hugo van der Goes en Gerard David.

Door Hulin de Loo en Winkler wordt Gerard Horenbout vereenzelvigd met de Meester van Jacobus IV van Schotland (zie Kren 1983, p. 116), maar waarschijnlijk (Smeyers 1998, p. 429) gaat het om een andere artiest. Zie echter ook Los Angeles-London 2003, p. 427 waaruit volgt dat genoemde vereenzelviging toch wel breed wordt gedragen.

De enige miniaturen die gedocumenteerd aan Horenbout kunnen worden toegeschreven zijn een 16-tal miniaturen en 2 vignetten welke zijn toegevoegd aan het Sforza getijdenboek in 1519/1520, bewaard in de British Library.

Londen, British Library, Ms. add 34294 Sforza Getijdenboek (linker folio door Gerard Horenbout)

Daarnaast wordt zijn medewerking vermoed aan tal van andere belangwekkende handschriften, zoals het Breviarium Mayer Van den Bergh, het Breviarium Grimani, het Spinola Getijdenboek en het Rothschild gebedenboek.

Malibu, J. Paul Getty Museum, Ms Ludwig IX 18, f. 256v (detail): Saint Julianus and his Wife door Gerard Horenbout

Ook de verluchting van de Weense Hortulus Animae wordt in de oudere literatuur aan hem toegeschreven (dan wel aan de Meester van de Hortulus Animae), maar waarschijnlijk is hier sprake van werk van de hand van Simon Bening en/of zijn atelier.

Het werk van Gerard Horenbout werd wellicht voortgezet door zijn zoon Lucas en dochter Susanna in Engeland.

Venetië, Biblioteca Marciana, Ms lat I. 99, f. 2v: februari

Aan Gerard Horenbout worden ook paneelschilderingen toegeschreven, zoals de portretten thans bewaard in Gent, Museum voor Schone Kunsten, beiden in gebed met voor zich een rijkelijk versierd getijdenboek.

Gerard Horenbout, Portret van Lieven van Pottelsberghe en Portret van Livina van Steelant

Catalogus

Antwerpen, Museum Mayer van den Bergh

Inv 946 Breviarium Mayer van den Bergh, Gent en Brugge, ca 1500, verluchting door Gerard David: f 326v triniteit, f 473v visitatie, f 611v st. Catharine; Gerard Horenbout / de Meester van Jacobus IV van Schotland: f 501v, f 596v; de Meester van het Oudere Gebedenboek van Maximiliaan I en werkplaats: o.a. f 427v annunciatie; voorheen ook toeschrijvingen aan Simon Bening (o.a. Dekeyzer et al 1999, p. 307-311, hetgeen in Los Angeles-London 2003, nr. 92, noot 2 niet meer wordt aanvaard) en twee miniaturen met de Geboorte van Maria, is: f. 536v en de Val der Engelen, is: f. 552v wellicht door Jan Provoost dan wel andere Vlaamse paneelschilder

literatuur:

  • Winkler 1925 (1978), p. 157-8
  • Gaspar 1932
  • Smeyers & Van der Stock 1997, p. 49-115
  • Nieuwdorp & Dekeyzer 1997
  • Los Angeles-London 2003, nr. 92

Voor verdere literatuur zie onder: de Meester van het Oudere Gebedenboek van Maximiliaan I

Londen, British Library

Ms Add 34294 Sforza Getijdenboek, aanvankelijk verlucht door Giovan Pietro Birago in Milaan, ca 1490, voltooid in Gent, ca 1519-1520 door Gerard Horenbout

Londen, British Library, Ms. add 34294 Sforza Getijdenboek

literatuur:

  • Winkler 1925 (1978), p. 177
  • Kren 1983, p. 113-122
  • Backhouse 1997, nr. 209
  • Walther 2001, p. 396-7
  • Los Angeles-London 2003, nr. 129
  • Woods, Richardson, Lymbereropoulou 2007, p. 119-128

Ms Royal 18 D II John Lydgate, Boek van Troie (f. 6-146) en Belegering van Thebe (f. 147v-162), Londen (?), ca 1457-1460, verlucht in 3 stadia, de laatste rond 1530 door Gerard Horenbout: f. 148r, en mogelijk diens dochter Susanne Horenbout: f. 151r, 153v, 158v, 160r, 161r, 161v

Londen, British Library, Ms. Royal 18 D II f. 148r (detail): pelgrims door Gerard Horenbout

literatuur:

  • Scott 1996, nr. 102
  • Backhouse 1997, nr. 207
  • Los Angeles & Londen 2003, nr.130
  • London 2011, nr. 73

Londen, Sotheby ‘s

Catalogus 3 december 2002, lot 40 Jean Froissart, Chroniques, Rouen, ca 1505-1510 Verluchting door Jean Pichore: de 4 frontispices en de meeste miniaturen uit de Boeken II en III; de Meester van Morgan 85 alias de Meester van Flavius-Josephus: de meeste miniaturen uit de Boeken I en IV; anoniem Vlaams verluchter, mogelijk te identificeren als de jonge Gerard Horenbout: o.a. f. 23v, 35r, 36r, 48v, 49r, 51r, 64r, 81r, 107r

literatuur:

  • König 1992 (2)
  • Sotheby’s catalogus 3 december 2002, lot 40, p. 211

Malibu, J. Paul Getty Museum

Ms Ludwig IX 18 Spinola getijdenboek, Brugge en Gent, ca 1515-1520, verluchting door:

Gerard Horenbout/Meester van Jacobus IV van Schotland: f. 1v waterman, 6v boogschutter, 8v Kruisdraging, 10v drie-eenheid, 11r Abraham en drie engelen, 21v feest van rijke man, 22r Lazarus ziel naar Abraham, 31v pinksteren, 39v aanbidding Lam Gods door mannen, 40r aanbidding Lam Gods door vrouwen, 48v Corpus Christi, 49r manna, 56v Kruisiging, 57r Mozes en de slang, 64v Maagd en Kind getroond, 65r boom van Jesse, 92v annunciatie, 93r Gideon en het gulden vlies, 130v aanbidding door de wijzen, 131r geseling, 135v presentatie in de tempel, 136r ecce homo, 140v kindermoord, 141r Kruisweg, 148v hemelvaart van de Maagd, 149r Kruisiging, 184v doodsbedscène, 185r dodenmis, 256v de hl. Julian, 257v alle martelaren, 259v de hl. Antonius van Padua, 260v de hl. Dominikus, 262v heiligen, 263v Anna te drieën

Malibu, J. Paul Getty Museum, Ms Ludwig IX 18, f. 149r (detail): Kruisiging door Gerard Horenbout

Werkplaats van de Meester van het Oudere Gebedenboek van Maximiliaan I: f. 9r Salvator Mundi, 165v Laatste Oordeel, 239v Maagd en Kind, 245v verrijzenis, 248v Sint Michael, 249v Johannes de Doper, 250v Petrus en Paulus, 253v Sint Stefan, 254v Sint Sebastiaan, 264v Maria Magdalena, 268v Sint Elisabeth, 269v heilige maagden, 270v alle heiligen, 276v Johannes de Doper predikend

Meester van de Lübeck Bijbel: f. 83v Johannes op Patmos, 84r scènes uit het leven van Johannes, 153v kroning van de Maagd, 166r David in gebed, 247v hemelvaart van de Maagd, 258v de hl. Franciscus, 261v Sint Nicolaas, 272v Sint Gregorius

Meester van het Dresdense Gebedenboek: f. 109v visitatie, 110r Christus voor Anna, 119v geboorte, 120r Christus voor Kaiaphas

Meester van de Gebedenboeken van omstreeks 1500: f. 125v aanbidding door de herders, 126r: Christus voor Pilatus

Malibu, J. Paul Getty Museum, Ms Ludwig IX 18,, f. 10v: The Holy Trinity Enthroned door Gerard Horenbout

literatuur:

  • Sotheby’s catalogus 5 juli 1976, lot 68
  • Kraus 1978, nr. 91 als Gerard Horenbout en Alexander Bening
  • Euw & Plotzek 1979-1985, 2, nr. IX 18, p. 256-285
  • Smeyers & Van der Stock 1997, p. 14, 15, 19, 25, 26
  • Smeyers 1998, p. 420, 429
  • Los Angeles-London 2003, nr. 124
  • De Hamel 2016, p. 508-565
Malibu, J. Paul Getty Museum, Ms. Ludwig IX 18, f. 259v (detail): Sint Antonis van Padua

New York, Christie’s

Catalogus 23 april 2021 (Rosenberg), lot 16 Getijdenboek van Charles V, Gent, ca 1515 Werkplaats van Gerard Horenbout

New York, Christie’s, Catalogus 23 april 2021 (Rosenberg), lot 16 Getijdenboek van Charles V

literatuur:

Parijs, Musée du Louvre, Cabinet des Dessins

RF 1699 los blad met Anne de Bretagne in gebed, Gent, ca 1500-1520

literatuur:

  • Parijs 2011, nr. 162

RF 1699bis los blad met Louis XII in gebed, Gent, ca 1500-1520

literatuur:

  • Parijs 2011, nr. 163
Parijs, Musée du Louvre, Cabinet des Dessins, RF 1699 los blad met Anne de Bretagne in gebed en RF 1699bis los blad met Louis XII in gebed

RF 1699ter los blad met wapen van Bretagne, Gent, ca 1500-1520

literatuur:

  • Parijs 2011, nr. 164

RF 1699quater los blad met wapen van Frankrijk, Gent, ca 1500-1520

literatuur:

  • Parijs 2011, nr. 165

Perth, Kerry Stokes Collection

Rothschild gebedenboek, Gent of Brugge, ca 1505-1510 verluchting door Gerard Horenbout/Meester van Jacobus IV van Schotland: 8v Veronica, 32v Pinksteren, 55v, 59v Kruisiging, 75v vredeskus, 84v Annunciatie, 99v Visitatie, 130v Dood van Maria, 134v Kroning van Maria, 164v Begrafenis, 242v Benedictus; Simon Bening: ff. 240v hl. Antonius en 245v: hl. Bernhard van Clairvaux; Meester van de Gebedenboeken van omstreeks 1500, Meester van het Oudere Gebedenboek van Maximiliaan I, Gerard David: ff. 203v schutsengel, 207v Petrus, 227v Maria Magdalena

Perth, Kerry Stokes Collection, Rothschild_Prayerbook, f. 134v-135r: kroning van Maria door Gerard Horenbout

literatuur:

  • Unterkircher 1984
  • Thoss 1987, nr. 79
  • Smeyers 1998, p. 473
  • Walther 2001, p. 416-7
  • Londen, Christie’s, Catalogus 8 juli 1999, lot 102
  • New York, Christie’s, Catalogus 29 januari 2014, lot 157

Venetië, Biblioteca Marciana

Ms lat I. 99 Breviarium Grimani, Gent en Brugge ca 1515-1520, verluchting door Alexander Bening / alias de Meester van het Oudere Gebedenboek van Maximiliaan I; Simon Bening; Gerard Horenbout / alias de Meester van Jacobus IV van Schotland: o.a. de kalenderillustraties van f. 1v-13r; de Meester van de Davidscènes in het Breviarium Grimani; Gerard David

literatuur:

  • Winkler 1925 (1978), p. 200-202
  • Salmi & Mellini 1972
  • Breviario Grimani 1973
  • Walther 2001, p. 412-15
  • Los Angeles-London 2003, nr. 126

Voor verdere literatuur zie onder: Alexander Bening

Wenen, Osterreichische Nationalbibliothek

Cod 1858 Croy Gebedenboek, begin 16e eeuw, verluchting door Gerard Horenbout, Simon Bening en Gerard David?

literatuur:

  • Winkler 1925 (1978), p. 204-5
  • Thoss 1987, nr. 77
  • Smeyers 1998, p. 447, 452

Literatuur

  1. Winkler 1925 (1978), p. 119-120, 157-158, 177, 200-202, 204-5
  2. Gaspar 1932
  3. Salmi & Mellini 1972
  4. Breviario Grimani 1973
  5. Euw & Plotzek 1982, Band 2, nr. IX 18
  6. Kren 1983, p. 113-122
  7. Unterkircher 1984
  8. Thoss 1987, nrs. 77, 79
  9. König 1992 (2)
  10. Scott 1996, nr. 102
  11. Smeyers & Van der Stock 1997, p. 14, 15, 19, 25, 26, 49-115
  12. Italian Libraries 1997, p. 216-217, 258-259
  13. Nieuwdorp & Dekeyzer 1997
  14. Backhouse 1997, nrs. 207, 209
  15. Smeyers 1998, p. 428, 429, 447, 452, 473
  16. Walther 2001, p. 396-7, 412-15, 416-7
  17. Los Angeles-London 2003, p. 427-428, nrs. 92, 124, 126, 129, 130, 131
  18. Sotheby’s catalogus 3 december 2002, lot 40, p. 211
  19. Woods, Richardson, Lymbereropoulou 2007, p. 119-128
  20. London 2011, nr. 73
  21. New York, Christie’s, Catalogus 29 januari 2014, lot 157
  22. De Hamel 2016, p. 508-565
  23. Christie’s (New York), catalogus 23 april 2021, lot 16
Perth, Kerry Stokes Collection, Rothschild gebedenboek, f. 84v (detail): Annunciatie door Gerard Horenbout