MEESTER VAN DE BIJBEL VAN JEAN DE SY

(Master of the Bible of Jean de Sy | Maître de la Bible de Jean de Sy)

Een van de meest karakteristieke in Frankrijk (Parijs) werkzame, maar oorspronkelijk van Vlaamse of wellicht Brabantse afkomst, boekverluchter uit het 3e kwart van de 14e eeuw.

Ontleent zijn naam aan een bijbel met commentaar van Jean de Sy, verlucht voor koning Jean II van Frankrijk. Zijn meeste werk verrichtte hij voor Jean’s opvolger Karel V (die regeerde van 1364-80).

De wespentaille is een van zijn stijlkenmerken. Karakteristiek zijn voorts de solide en krachtige personages binnen architectonische omlijstingen. 

De meester van de Bijbel van Jean de Sy behoorde samen met de Meester van de Kroning van Karel VI van de Grandes Chroniques de France tot de groep boekverluchters die vroeger werd samengevat onder de naam Meester (Maître) aux Boqueteaux, een verzamelnaam die thans in ongebruik is geraakt.

Ook voor wat betreft de aldus als aparte kunstenaarspersoonlijkheid onderscheiden Meester van de Bijbel van Jean de Sy gaat het in werkelijkheid niet om één maar om meerdere verluchters. In Den Haag 2002 wordt de meester dan ook aangeduid als”Eerste Meester van de Bijbel van Jean de Sy”.

Binnen de omvangrijke, maar vrij eentonige productie van de Meester van de Bijbel van Jean de Sy vormen de miniaturen uit de Bijbel van Jean de Sy een hoogtepunt. Zijn stijl blijkt in deze bijbel reeds geheel te zijn gevormd en een aantal onvoltooid gebleven verluchtingen geeft blijk van een opmerkelijk vakmanschap als tekenaar. 

Zijn best geslaagde en zorgvuldigst uitgevoerde werken zijn de twee grisailles aan het begin van een kopie van de werken van Guillaume de Machaut, thans bewaard te Parijs, Bibliothèque Nationale, ms fr. 1584.

Verluchtingen van zijn hand treffen we ook aan een ander exemplaar van de werken van Guillaume de Machaut (Zie Cambridge, Corpus Christi College).

Ook het beroemde getijdenboek van de Bourgondische hertog Filips de Stoute, in diverse etappes verlucht tussen 1376 en ca 1450, en thans bewaard in het Fitzwilliam Museum in Cambridge, bevat een miniatuur van zijn hand: f. 13r met de annunciatie en in de initiaal onder de miniatuur een portret van Filips de Stoute. De site van het Fitwilliam Museum geeft de volgende informatie:

The manuscript’s patron, Philip the Bold, is shown in prayer within the historiated initial beneath the Annunciation miniature. The bas-de-page scene preserves faint traces of the arms of Burgundy supported by lions. The images on this page are the only contribution the Master of the Bible of Jean de Sy made to the manuscript.

The Annunciation displays the salient features of his work: a balanced composition with spatially conceived architecture; dainty figures, small in proportion to the overall picture space; elegant drapery with peculiar patterns, including cascading serpentine- or pretzel-like hems and deep, V-shaped folds resembling pouches; vigorous, yet courtly gestures; powerful, though controlled facial expressions; carefully blended flesh tones; a sophisticated palette, contrasting bold orange and saturated blue with pastel green, grey, pink and violet; extensive underdrawing; and a subtle painting technique, combining directional strokes with tiny dots.

The application of the red glaze over the gold fleurs-de-lis background is continuous with the shading on the left side of the loggia and emphasizes the three-dimensional effect not simply by means of geometry, but by simulating the play of light and shadow on different surfaces and fabrics.

Catalogus

Berlijn, Staatsbibliothek-Preussischer Kulturbesitz, Depot Breslau

Ms Phillipps 1906 Guiard des Moulins, Bible Historiale complétée Moyenne, Parijs 1368 verluchting door Meester van de Bijbel van Jean de Sy: frontispice, en Meester van Colin Nouvel: overige verluchting

literatuur:

• Komada 2000, I, p. 379, 641-645
• Rouse & Rouse 2000, p. 103

Cambridge, Corpus Christi College

Ms s.n. (in bruikleen van James E. & Elizabeth J. Ferrell), Guillaume de Machaut, Oeuvres complètes, Parijs, ca 1370-1372 verluchting door de Meester van de Bijbel van Jean de Sy, De Meester van de Kroning van Karel VI, Meester van Jean de Mandeville, Meester van het Livre du Sacre de Charles V

literatuur:

• Avril 1982, p. 125-6
• Cambridge 2005, nr. 124

Cambridge, Fitzwilliam Museum

Ms 3-1954 getijdenboek van Filips de Stoute, Parijs, 1376-1379; 1390 en Brussel, ca 1450 verluchting door Meester van de Bijbel van Jean de Sy: f. 13r: annunciatie; Meester van de Kroning van Karel VI, Marc Caussin, Willem Vrelant ; Meester van Wauquelin’s Alexander; Jan Tavernier; Dreux Jehan/Meester van Girart de Roussillon en anderen

literatuur:

• Londen 1953-1954, nr. 570
• Wormald & Giles 1964
• Cambridge 1966, nr. 67
• Meiss 1967, p. 109, 128, 156, 175, 188, 608, 609
• Harthan 1977, p. 94-7
• Cambridge 1993, nr. 46
• Van Buren, Marrow & Pettenati 1996, p. 443, 448, 479, 481-485, 521, 533, 539, 548, 550
• Bousmanne 1997, p. 242-6
• Smeyers 1998, p. 297
• Bousmanne & Van Hoorebeeck 2000, p. 229-242, 264-272
• Los Angeles-London 2003, p. 212-3
• Cambridge 2005, nr. 85

Cambridge, Harvard University, Houghton Library

Ms Typ 201 Cité de Dieu, deel II, boeken XI-XXII (deel I = Angers, Bibliothèque municipale, ms. Fr. 162), Parijs, ca 1380 Stijl in traditie van Jan Boudolf en/of Werkpaats van de Meester van de Bijbel van Jean de Sy, Werkplaats van de Meester van het Livre du Sacre de Charles V, Werkplaats van de Kroning van Karel VI

literatuur:

• James 1902, p. 206-209, nr. 80
• Delisle 1907, I, p. 223, 411; II, p. 317
• Meiss 1967, p. 309
• Smith 1982
• Cambridge 1983, nr. 2

Den Haag, Museum Meermanno-Westreenianum

Ms 10 B 23 Guiard des Moulins, Grande Bible Historiale Complétée (Bijbel van koning Karel V), Parijs 1371-1372 verluchting door Jan Boudolf, Meester van de Bijbel van Jean de Sy en anderen

literatuur:

• Den Haag 2002, nr. 42, afb. 77

Voor verdere literatuur zie onder: Jean (Jan) Boudolf

Hamburg, Dr. Jörn Günther Antiquariat(Thans Basel & Stalden)

Katalog 11 – 2015, nr. 22 Jacobus de Voragine, Legende Dorée, Parijs, ca 1375-80

literatuur:

• Jörn Günther 2015, nr. 22

Londen, British Library

Ms Royal 17 E VII Bible historiale (Genesis-Apocalypse), 2 vols., Parijs, 1356 en 1357

literatuur:

• Warner & Gilson 1921, II, p. 260-61
• Meiss 1967, p. 20, 204, figs. 375, 383, 384
• Parijs 1968, nr. 166
• Watson 1979, I, nr. 904
• Gibson 1993, nr. 21
• Backhouse 1997, nr. 105
• Komada 2000, III, nr. 36
• O’Meara 2001, p. 265-271, 332 nt 7, figs. 101-2
• London 2011, nr. 22

Ms Royal 19 C IV Le Songe du Verger, Parijs 1378

literatuur:

• Avril 1978, nr. 31
• Parijs 2004, nr. 11
• London 2011, nr. 139

New Haven, Yale University , Beinecke Rare Book and Manuscript Library

Ms 390 Getijdenboek van Savoie/Blanche de Burgundy begonnen door Jean Pucelle, na de dood van Blanche 20 jaar later voltooid door Jean Boudolf (aldus Panofsky) dan wel de Meester van de Bijbel van Jean de Sy (aldus Wieck 1988(2001); niet te verwarren met het getijdenboek van Savoie in Parijs, Bibliothèque Nationale Arsenal (voorheen bewaard in Portsmouth, Catholic Episc. Library)

literatuur:

• Panofsky 1953, p. 35, fig. 18
• Wieck 1988 (2001), nr. 11

New York, Pierpont Morgan Library

Ms M 90 getijdenboek, ca 1375

Parijs, Bibliothèque de l’Arsenal

Ms 5212 Bible historiale van Karel V (ontbrekend deel thans in: Hamburg, Kunsthalle, ms. 1) verluchting door de Meester van de Bijbel van Jean de Sy; Jean le Noir: f. 1; de Meester van de Kroning van Karel VI: f. 378 David als musicus, Parijs ca 1370-1375

literatuur:

• Parijs 2004, nr. 10

Parijs, Bibliothèque Nationale

Ms fr 1584 Dichtwerk van Guillaume de Machaut, Reims en Parijs voor 1377 (het sterfjaar van de dichter) verluchting door plaatselijk kunstenaar te Reims, echter de beide grisailles aan het begin zijn te Parijs geschilderd door de Meester van de Bijbel van Jean de Sy

literatuur:

• Avril 1978, p. 37, nrs. 29-30

Ms fr 2813 Grandes Chroniques de France van Karel V, Parijs, 1380 verluchting door Meester van de Kroning van Karel VI: f. 3v, 4r; volgeling van de Meester van de Kroning van Karel VI: f. 265r, 394r, 473v; volgeling van de Meester van de Kroning van Karel VI: f. 436v, 438r; Meester van het Livre du Sacre de Charles V: f. 439r, 480v; volgeling van de Meester van de Bijbel van Jean de Sy: f. 103v, 105v, 106v, 108, 109v, 112v; Pierre Remiet: f. 5v, 85v, 122v, 149r, 166v, 182r, 200r

literatuur:

• Walther 2001, p. 230-3
• Parijs 2004, nr. 5

voor verdere literatuur zie onder de Meester van de Kroning van Karel VI

Ms fr 15397 Bijbel van Jean de Sy, Parijs, ca 1350

literatuur:

• Meiss 1969, p. 11, 20, 31, 141, 152, 168, 172, 178, 298, 315, figs. 298, 301, 376, 377, 583
• Parijs 1981, nr. 280

Ms fr 22912 Augustinus, Civitate Dei, Parijs, ca 1375-1377 Meester van de Kroning van Karel VI: f. 2v, 3, 8, 41v, 94v, 178v, 303v, 342v; Meester van het Livre du Sacre de Charles V: f. 227v et 278v ; de Meester van de Bijbel van Jean de Sy: f. 384 en 407v

literatuur:

• Porcher 1959, p. 55, afb. 59
• Bologna 1988, p. 190

Parijs, Bibliothèque de Ste-Geneviève

Ms 777 Titus Livius, Ab urbe condita, Parijs, ca 1370 Meester van de Bijbel van Jean de Sy

literatuur:

• Parijs 1926, nr. 104
• Parijs 1932, nr. 21
• Parijs 1955, nr. 118
• Barber 1963
• Parijs 1968, nr. 189
• Avril 1978, nr. 32
• Smeyers & Cardon 1995, p. 77-8
• Los Angeles 2010-2011, nr. 24

Literatuur

1. Warner & Gilson 1921, II, p. 260-61
2. Parijs 1926, nr. 104
3. Parijs 1932, nr. 21
4. Panofsky 1953, p. 34-36, fig. 18
5. Londen 1953-1954, nr. 570
6. Parijs 1955, nr. 118
7. Porcher 1959, p. 55, afb. 59
8. Barber 1963
9. Wormald & Giles 1964
10. Cambridge 1966, nr. 67
11. Meiss 1967, p. 20, 109, 128, 156, 175, 188, 204, 608, 609, figs. 375, 383, 383
12. Parijs 1968, nr. 166, 189
13. Meiss 1969, p. 11, 20, 31, 141, 152, 168, 172, 178, 298, 315, figs. 298, 301, 376, 377, 583
14. Harthan 1977, p. 94-97
15. Avril 1978, p. 37, nrs. 29, 30, 31, 32
16. Watson 1979, I, nr. 904
17. Parijs 1981, nr. 280
18. Avril 1982, p. 125-6
19. Smith 1982
20. Wormald & Giles 1982, p. 479-499
21. De Winter 1982
22. Cambridge 1983, nr. 2
23. Bologna 1988, p. 190
24. Robinson 1988, nr. 209
25. Wieck 1988 (2001), nr. 11
26. Cambridge 1993, nr. 46
27. Gibson 1993, nr. 21
28. Smeyers & Cardon 1995, p. 77-8
29. Van Buren, Marrow & Pettenati 1996, p. 443, 448, 479, 481-485, 521, 533, 539, 548, 550
30. Backhouse 1997, nr. 105
31. Bousmanne 1997, p. 242-246
32. Wieck 1997, p. 67
33. Smeyers 1998, p. 180, 297
34. Bousmanne & Van Hoorebeeck 2000, p. 229-242, 264-272
35. Komada 2000, I, p. 379, 641-645; III, nr. 36
36. Rouse & Rouse 2000, p. 103
37. O’Meara 2001, p. 265-271, 332 nt 7, figs. 101-2
38. Walther 2001, p. 230-233
39. Den Haag 2002, nr. 42, afb. 77
40. Los Angeles-London 2003, p. 212-213
41. Parijs 2004, nrs. 5, 10, 11
42. Cambridge 2005, nrs. 85, 124
43. Los Angeles 2010-2011, nr. 24
44. London 2011, nrs. 22, 139