Den Haag, Koninklijke Bibliotheek, Ms 79 K 11, f 97r: Salvator Mundi (detail)

Meester van de Haarlemse Bijbel

Noord-Nederlands boekverluchter, werkzaam in Haarlem tussen ca 1445 en 1474. Van deze meester zijn thans meer dan 25 verluchte handschriften bekend. De meester ontleent zijn naam aan een driedelige bijbel die wordt bewaard in de stadsbibliotheek van Haarlem. 

De composities van de Meester van de Haarlemse bijbel zijn beïnvloed door Delftse grisailles, alsmede door eigentijdse houtsneden en gravures. Aangezien een groot aantal gedateerde werken van de meester bewaard is gebleven, is zijn werk van bijzonder belang met het oog op de studie van de relatie tussen miniaturen en houtsneden. 

De schilderstijl van de Meester van de Haarlemse bijbel is helder en scherp, zij het ook wat lineair en hoekig en soms wat schematisch. Het kleurgebruik daarentegen is bijzonder evenwichtig en uitermate gevarieerd. De miniaturen van bijvoorbeeld het Van Adrichem getijdenboek vallen des te meer op door het bijna overdadige goud dat heel gaaf bewaard is gebleven. Wat de afbeeldingen aan diepte missen wordt ruimschoots vergoed door het letterlijk schitterende bladgoud. De randversiering is mooi en weelderig. 

De meester is ook wel genoemd de Meester van de Takkenbossen, dit ten gevolge van de vaak in zijn randversieringen voorkomende bundels van lijnen met kleine bladeren (zie Den Haag 1992), en de Meester van het Krakow getijdenboek.

Catalogus

Amsterdam, Bibliotheca Philosophica Hermetica

BPH 134 getijdenboek, Haarlem, na 1470

literatuur:

• http://www.ritmanlibrary.nl; 2003

Amsterdam, Universiteitsbibliotheek

Ms VIII D 26 getijdenboek, Haarlem, ca 1450

Boston, prive-collectie van mr and mrs Arthur Vershbow

No 77-49-22 getijdenboek, Haarlem, ca 1460-75

literatuur:

• Utrecht/New York 1989, nr. 77

Brussel, Koninklijke Bibliotheek

Ms 21974 handschrift, Haarlem, 1445

Den Haag, Koninklijke Bibliotheek

Ms 74 H 31 getijdenboek, Haarlem, ca 1450-1475

literatuur:

• Byvanck/Hoogewerff 1922, nr. 68
• Brandhorst & Broekhuijsen-Kruijer 1985, nr. 201
• Utrecht/New York 1989, p. 236

Ms 79 K 11 Bout psalter-getijdenboek, Haarlem, 1453 verluchting door Meester van de Haarlemse Bijbel: f. 119v: Laatste Oordeel en alle 6 gehistorieerde initialen; een van de Meesters van Otto van Moerdrecht: f. 61v kruisiging, f. 79v pinksteren; een van de Meesters van Gijsbrecht van Brederode: f. 17v annunciatie; anoniem artiest: f. 172v david onthoofdt goliath

Den Haag, Koninklijke Bibliotheek, Ms. 79K 11, f. 120r: David speelt de harp (detail)

literatuur:

• Jörn Günther 2006, nr. 19

Haarlem, Stadsbibliotheek

Ms 187 C 1 en 3 Bijbel van de commanderij van Sint Jan (delen I en III), Haarlem, ca 1450-60

literatuur:

• Utrecht/New York 1989, nr. 75

Krakow, Museum Naradowe

Ms Czartoryski 3024 getijdenboek, Haarlem, 1448

literatuur:

• Byvanck/Hoogewerff 1922, nr. 65

Leiden, Universiteitsbibliotheek

Ms Ltk 274 handschrift, Haarlem, ca 1450

Ms Ltk 1985 getijdenboek , Haarlem, ca 1450

Londen, British Library

Ms add 16.951 Historie-Bijbel, Haarlem, 1473-74

Luzern, Zentralbibliothek

Ms PMsc 13 breviarium, Haarlem, ca 1450

München, Staatliche Graphische Sammlung

Fragmenten K 314-319 van een psalter, Haarlem, ca 1450

New York, Pierpont Morgan Library

M 1031 getijdenboek, Haarlem, ca 1450-75

literatuur:

• Utrecht/New York 1989, nr 76

Oxford, Bodleian Library

Ms Broxbourne 89.10/R613 psalter, Haarlem, ca 1450

Utrecht, Rijksmuseum Het Catharijneconvent

BMH h 51 getijdenboek, Haarlem, ca 1465-75 met randversieringen in de stijl van de Meester van de Haarlemse bijbel

literatuur:

• Wüstefeld 1993, nr. 102

StCCh1 Van Adrichem getijdenboek, Haarlem, ca 1460-75

literatuur:

• Byvanck/Hoogewerff 1922, nr. 69
• Wüstefeld 1993, nr. 101

Verenigde Staten van Amerika, Prive-collectie

Getijdenboek, Haarlem, ca 1450-75

literatuur:

• Utrecht/New York 1989, nr. 78

Den Haag, Koninklijke Bibliotheek, Ms. 79K 11, f. 119v: Laatste Oordeel (detail)

Literatuur

1.Byvanck/Hoogewerff 1922, nrs. 65, 68, 69
2.Brandhorst & Broekhuijsen-Kruijer 1985, nr. 201
3.Utrecht/New York 1989, p. 233-238, nrs. 75-78
4.Scillia 1991
5.Den Haag 1992, p. 88-90
6.Wüstefeld 1993, nrs 101-102
7.Jörn Günther 2006, nr. 19