Malibu, J. Paul Getty Museum Ms Ludwig VI 3, f. 16r: initiaal R met Verrijzenis (detail) door Antonio da Monza

Antonio da Monza

(Fra)

Italiaans boekverluchter afkomstig uit Monza nabij Milaan. Actief tussen 1480 en 1505. Zijn naam kennen we doordat deze voorkomt op een losse miniatuur met Pinksteren, afkomstig uit een liturgisch boek gemaakt voor paus Alexander VI, welke miniatuur thans bewaard wordt te Wenen in de Albertina (Inv. 1764). Deze signatuur, geplaats in de halve cirkel boven en rond het portret van paus Alexander VI van Borgia, luidt als volgt: F. Antonii de Modoetia minoriste opus.G.de. Aangezien het pontificaat van deze paus duurde van 1492 tot 1503 valt de miniatuur ook binnen deze periode te dateren.

Aan Antonio da Monza worden, naast diverse liturgische werken, ook een aantal miniaturen uit het Sforza getijdenboek toegeschreven. De hier getoonde afbeelding uit het handschrift in Malibu is afkomstig uit een graduaal waarin in de randen antieke motieven worden gebruikt, hetgeen de diepgaande invloed van de oudheid op onze verluchter als renaissance schilder laat zien.

Antonio da Monza was lid van de Franciscaner orde. Als lid van het klooster van San Francesco in Milaan werd hij bekend met de kunst van Leonardo, wellicht via de verluchter Giovanni Ambrogio de Predis, die samen met zijn broer Evangelista de Predis, de opdracht verwierven tot het vervaardigen van de Madonna in de grot (Parijs, Musée National du Louvre). Van de Madonna in de grot bestaat overigens nog een tweede, volledig door Giovanni geschilderde, versie (Londen, National Gallery). De adorerende putti rond de Vera Eikon in de onderste rand van folio 16r uit een in Malibu bewaard gebleven graduaal vormen een rechtstreekse ontlening aan deze paneelschilderingen.

Naast de invloed van Leonardo onderging Antonio da Monza ook de invloeden van Andrea Mantegna en de Vlaamse paneelschilderkunst en boekverluchtingskunst, welke invloeden met name bespeurbaar zijn in de Vera Eikon en de randversiering met bloemen. Op grond hiervan schrijven Von Euw & Plotzek 1979-1985, band 1, p. 272, hem de verluchting toe van het blad met de Annunciatie in het Ghislieri Getijdenboek (Londen, British Library, ms. Yates Thompson 29). Kren 1983, p. 125-130 schrijft de miniatuur echter toe aan Matteo da Milano (zie verder aldaar, ook voor afbeelding).

Van de werkzaamheid van Antonia da Monza in Rome getuigen naast het hierboven behandelde Weense blad en het graduaal in Malibu, ook miniaturen uit een eveneens voor paus Alexander VI vervaardigd missaal (Vaticaanstad, Biblioteca Apostolica Vaticana, ms. borg. Lat. 425).

Een missaal thans bewaard in Milaan, Biblioteca Nazionale Braidense, werd mogelijk door hem verlucht na terugkomst uit Rome in Milaan of Lombardije. Vroege werken van Antonio da Monza uitgevoerd in Milaan zijn niet met zekerheid aan te wijzen, behoudens wellicht dat zijn hand kan worden teruggevonden in een handschrift van Antonio Minuti (Parijs, Bibliothèque Nationale, ms. it. 372), alsmede in het reeds genoemde Ghislieri Getijdenboek.

Vaticaanstad, Biblioteca Apostolica Vaticana
Ms borg. Lat. 425, f. 38v: Kruisiging (detail)

Catalogus

Malibu, J. Paul Getty Museum

Ms Ludwig VI 3 graduaal, Rome, ca 1500

literatuur:

  • Kraus 1974, nr. 42
  • Kraus 1978, nr. 86
  • Von Euw & Plotzek 1979-1985, band 1, nr. VI 3
  • London-New York 1994-1995, nr. 126

Milaan, Biblioteca Nazionale Braidense

Ms ARM 117 psalter, Milaan/Lombardije, ca 1503-1505

literatuur:

  • Casciaro & Rossi 1990, p. 21, 27, pl. III
  • London-New York 1994-1995, p. 226

Parijs, Bibliothèque Nationale

Ms ital 372 Antonio de Minuti, Compendio deu gesti del magnifico et gloriosissimo signore Sforza, Milaan, 1491, f. 1 door Antonio da Monza?; de 2 pagina grote verluchtingen op fols. 4v-5 zijn ontworpen door Gian Pietro Birago en uitgevoerd door 1 van diens leerlingen, mogelijk Francesco Binasco (Meester B.F.)

literatuur:

  • Parijs 1984, nr. 139
  • Austin, Berkeley & New Haven 1988-1989, nr. 52
  • London-New York 1994-1995, nr. 15

Vaticaanstad, Biblioteca Apostolica Vaticana

Ms borg. Lat. 425 feestmissaal van paus Alexander VI, Rome, ca 1492-1503, verluchting door Antonio da Monza: f. 8v en 38v en 2e anoniem verluchter

literatuur:

  • Gualdi Sabatini 1985, p. 727-731
  • Keulen 1992, nr. 85
  • London-New York 1994-1995, p. 22

Wenen, Albertina Graphische Sammlung

Inv. 1764 Los blad uit liturgisch handschrift met Pinksteren, Rome, ca 1492-1503

literatuur:

  • London-New York 1994-1995, nr. 119

Literatuur

  1. Kraus 1974, nr. 42
  2. Kraus 1978, nr. 86
  3. Von Euw & Plotzek 1979-1985, band 1, nr. VI 3
  4. Parijs 1984, nr. 139
  5. Gualdi Sabatini 1985, p. 727-731
  6. Austin, Berkeley & New Haven 1988-1989, nr. 52
  7. Casciaro & Rossi 1990, p. 21, 27, pl. III Keulen 1992, nr. 85 London-New York 1994-1995, nrs. 15, 119, 126, p. 226, 234, 238
  • Bradley 1887-1889, II, p. 340-1
  • Thieme-Becker 1907-1950
  • D’Ancona & Aeschlimann 1949, p. 11