Jean Markant
Direct link to:
Madrid, Biblioteca Nacional, Ms Res 191 Zogenoemde Getijdenboek van de Koningin van Zweden
Vlaams boekverluchter, gedocumenteerd werkzaam tussen 1489 en 1534 in achtereenvolgens Tournai en Lille. In 1489 wordt hij genoemd als een leerling van de verluchter Jean César in Tournai. Uit het hierna ruimer omschreven colofon uit een getijdenboek uit 1503 blijkt dat hij rond die tijd gevestigd was in Lille.
Tot zijn opdrachtgevers behoorde een aantal mensen gelieerd aan de lokale Franciscaner gemeenschap, waaronder Marie Mussart (haar getijdenboek: Londen, Sotheby’s, catalogus 1 december 1987, lot 58).
Tussen 1522 en 1531 ontving Markant betalingen voor kalligrafisch werk voor de gemeenteraad van Lille.
Hij wordt voor het laatst vermeld in verband met door hem in de jaren 1532-1534 ontvangen betalingen voor verluchtingen en kalligrafisch werk voor het ziekenhuis van Saint Julian in Lille.
Markant acteerde wellicht ook als leermeester, bijvoorbeeld van zijn nogal ruwe volgeling die een getijdenboek verluchtte voor een non van het Hospice Comtesse (Cambridge, Trinity College, Ms. B.13.11).
De reconstructie van het oeuvre van Markant is gebaseerd op het zogenoemde “Le Sauvage Getijdenboek” uit 1503 (1502 volgens oude jaartelling). De opdrachtgever Jean Le Sauvage was in dienst van Filips de Schone en later diens zoon Karel V. Het colophon van het handschrift vermeldt niet alleen de datum van voltooiing, maar ook – hetgeen vrij bijzonder is – de naam van de schrijver en de verluchter: “Ces heures furent escriptes et illuminés par moy a tous indigne serviteur Jennin Markant, l’an 1502, le premier jour de mars”.
Dit getijdenboek, dat in 2018 opdook bij het Londense veilinghuis Christie’s, laat een wat provinciale variant zien van de Gent-Brugse stijl van die tijd.
Desalniettemin is de picturale kracht van de illustraties bij de Getijden van het Kruis overweldigend, daar waar de scènes uit het hoofdtafereel over de kaders in de randen heen spatten, waarmee de dramatische en devotionele zeggingskracht van de miniaturen aanzienlijk wordt verhoogd. Overigens zijn de beide portretten van de opdrachtgever en diens echtgenote van een andere, anonieme, hand. Ook de hier afgebeelde kruisiging uit het getijdenboek in Baltimore laat een overloop van het hoofdtafereel in de randen zien.
Baltimore, Walters Art Gallery, Ms W 435, ff. 25v-26r: Kruisiging en versierde tekstpagina
Naast Tournai en later Lille, werkte Jean Markant ook voor de lucratieve Brugse markt. In een vermelding uit 1512 in de archieven van de Broederschap van de Heilige Johannes de Evangelist in Brugge wordt Markant “scrivere te Ryssele” (= Lille) genoemd.
In 1513 schonk Markant aan het Gilde in Brugge een paneeltje met een daarop gelijmde miniatuur met Sint Anna: “Jan Marcquandt, verlichter te Rysele, heeft ghegeven der ghilde een bardeken van verlichterien van Sint-Anne”.
Vanwijnsberghe 2006, p. 140 acht het goed mogelijk dat Markant, na zijn leertijd in Tournai, ook gewerkt heeft onder de supervisie van de Meester van Edward IV, een van de leidende Brugse verluchters van zijn tijd.
Mogelijk heeft deze Meester van Edward IV een tijd gewoond en gewerkt in Lille (zie verder aldaar). Een aantal door haar aan Markant toegeschreven werken laten sterke gelijkenissen zien met werk van deze Meester van Edward IV.
In dit verband kan gewezen worden op het door de Meester van Edward IV verluchtte Blackburn Getijdenboek (Blackburn, Blackburn Museum and Art Gallery, ms Hart 20884), dateerbaar rond 1480-90, waar we een directe bron voor Markant’s indrukwekkende cyclus uit het Le Sauvage Getijdenboek kunnen vinden in enige marginale illustraties, waarbij net als in het Le Sauvage Getijdenboek de hoofdscènes doorlopen in de randen en aldus de toeschouwer sterker bij het gebeuren betrekken.
Daarnaast is ook een aantal composities rechtstreeks afgeleid van dit Blackburn Getijdenboek. Vergelijk het Pinkstertafereel in beide handschriften (zie afbeeldingen Vanwijnsberghe 2006, p. 141), dat uiteindelijk is gebaseerd op een model van de Weense Meester van Maria van Bourgondië (Los Angeles-London 2003, p. 156-7).
Catalogus
Baltimore, Walters Art Gallery
Ms W 435 getijdenboek, Lille of Brugge, ca 1490 verluchting door Jean Markant en Meester van Edward IV (invloed)
literatuur:
- Olschki 1910, nr. 23
- Baltimore 1957, nr. 342
- Wieck 1988, nr. 102 daar als: Brugge, eind 15e eeuw Werkplaats van de Meester van Edward IV
- Randall 1997, nr. 284 daar als: Brugge, ca 1490 Meester van Edward IV en volgelingen
- Vanwijnsberghe 2006, p. 146 nt 1
Brussel, Koninklijke Bibliotheek
Ms II 7605 getijdenboek, Lille, 1503-1530
literatuur:
- Vanwijnsberghe 2006, p. 146 nt 1
Cambridge, Trinity College
Ms. B.13.11 getijdenboek, Lille, ca 1503-1530
literatuur:
- James 1900-1904, I, p. 391-2
- Cambridge 1993, nr. 24 daar als : Tournai, ca 1490 volgeling van Jean Markant
- Vanwijnsberghe 2006, p. 140
Lille, Bibliothèque municipale
Ms A 91 Getijdenboek van Jeanne Martinache, Lille, 1503-1530
literatuur:
- Vanwijnsberghe 2006, p. 146 nt 1
Londen, British Library
Ms Harley 2923 getijdenboek, Lille, 1503-1530
literatuur:
- Vanwijnsberghe 2006, p. 146 nt 1
Londen, Christie’s
Catalogus 12 december 2018, lot 25 Le Sauvage Getijdenboek, Lille, 1503 verluchting door Jean Markant en anoniem verluchter: miniatuur met beide opdrachtgevers
literatuur:
- Vanwijnsberghe 2006
- Londen, Christie’s, Catalogus 12 december 2018, lot 25
Londen, Sotheby’s
Catalogus 1 december 1987 Lot 58 Getijdenboek van Marie Mussart, Lille, 1503-1530
literatuur:
- Sotheby’s 1 december 1987, lot 58
- Vanwijnsberghe 2006, p. 146 nt 1
Madrid, Biblioteca Nacional
Ms Res 191 Zogenoemde Getijdenboek van de Koningin van Zweden, Lille, 1503-1530
literatuur:
- Vanwijnsberghe 2006, p. 146 nt 1
New York, Columbia University, Rare Books and Manuscripts Library
Ms Western I, getijdenboek, Lille, 1503-1530
literatuur:
- Vanwijnsberghe 2006, p. 146 nt 1
New York, Pierpont Morgan Library
Ms M 171 getijdenboek, Lille, 1503-1530
literatuur:
- Vanwijnsberghe 2006, p. 146 nt 1
San Marino, Huntington Library
Ms HM 1149 Getijdenboek van Laurence Baillet, Lille, 1503-1530
literatuur:
- Dutschke 1989, vol. II, HM 1149
- Vanwijnsberghe 2006, p. 146 nt 1
Literatuur
- James 1900-1904, I, p. 391-2
- Baltimore 1957, nr. 342
- Sotheby’s 1 december 1987, lot 58
- Wieck 1988 (2001), nr. 102
- Dutschke 1989, vol. II, HM 1149San Marino, Huntington Library, ms HM 1149, f 14v-15r
- Cambridge 1993, nr. 24
- Randall 1997, nr. 284
- Vanwijnsberghe 2001, p. 301-2
- Vanwijnsberghe 2006
- Londen, Christie’s, Catalogus 12 december 2018, lot 25
- Bradley 1887-1889
- Thieme-Becker 1907-1950
- D’Ancona & Aeschlimann 1949 –