Loyset Liédet

Direct link to:

Histoire d’Olivier de Castille in Parijs, Bibliothèque Nationale

Vlaams boekverluchter, werkzaam vanaf ca 1454 tot in ieder geval 1484. Als leerling van Simon Marmion was hij één van de meest illustere Vlaamse boekverluchters van de 15e eeuw, en zeker één van de productiefste.

Loyset Liédet in Hesdin

Omstreeks 1454-1460 werkte Liédet in Hesdin. Hier werd hij op 29 maart 1460 betaald voor de verluchting van een exemplaar van de Histoires romaines in de bewerking van Jean Mansel. Dit was de 1e opdracht van Loyset Liédet voor hertog Filips de Goede, de belangrijkste opdrachtgever van Liédet. In dit werk toont Liédet zich een leerling van de Meester van Mansel en van Simon Marmion. Dit blijkt uit de wijze waarop hij meerdere episodes van een verhaal op één illustratie samenbrengt.

De vroege werken van Liédet vallen op door de overvloedige margeversiering en onrealistische architectuur. De horizon ligt vaak zo dicht bij de bovenrand dat voor de lucht nauwelijks plaats blijft (zie bijv. afbeelding uit Parijs, Bibliothèque de l’Arsenal 5087, f. 370r).

Omstreeks 1460 verluchtte Loyset Liédet een Histoire de Jason, de held van het Gulden Vlies die zo’n grote plaats inneemt in het leven van de Bourgondische edelen. Rond 1461 verlucht Liédet voor Filips de Goede een Vita Christi van de kartuizer Ludolf van Saksen, een van de weinige door hem verluchtte handschriften met religieuze onderwerpen.

Loyset Liédet in Brugge

Omstreeks 1467 (ten tijde van het overlijden van Filips de Goede) vestigt Loyset Liédet zich in Brugge. In 1469 laat hij zich aldaar in het librariërsgilde inschrijven. Zijn werk verandert in die periode. Door een gebrek aan tijd verdwijnt het randdecor. De taferelen worden nu omlijst door een smal kader in bladgoud. De personages worden groter. De scènes schetsen een goed beeld van de toenmalige leefwereld.

Liédet werkte in opdracht van Karel de Stoute tal van handschriften af die voor Karels vader, Filips de Goede, waren begonnen. Dit was onder meer het geval met een Songe du viel pelerin (interessant omdat achterin de afrekening van de miniaturist uit 1470 is terug te vinden) en een La Salle.

Laatstgenoemd boek bevat de beschrijving van een allegorisch gebouw: in elk van de onderdelen van dat huis worden deugden en ondeugden met concrete voorbeelden geduid. Een van de illustraties betreft de geschiedenis van rechter Sisamnes, die gevild wordt omdat hij zich heeft laten omkopen (zie afbeelding). Dit thema zal later voor de schepenkamer van het stadhuis van Brugge worden uitgewerkt door Gerard David.

De Histoire de Charles Martel

Tot de handschriften uit de nalatenschap van Filips de Goede die in opdracht van zijn zoon werden voltooid behoort ook een Histoire de Charles Martel, een reusachtige, vierdelige codex.

In het derde volume is een tafereel opgenomen (zie afbeelding) waarin Karel de Stoute half achter een zuil stiekem de kopiist David Aubert in diens atelier gade slaat.

Tegen de achterwand hangen enkele objecten, waaronder een spiegel en een bidsnoer, terwijl een kroonluchter aan de zoldering hangt. Deze objecten doen denken aan het Arnolfini huwelijksportret van Jan van Eyck (Londen, National Gallery).

Ook de schildering van het devies van de hertog op de achterwand nabij de spiegel verwijst naar het paneel van Van Eyck: daarop bracht Van Eyck zijn handtekening aan boven de spiegel.

Klaarblijkelijk brengt Loyset Liédet hier een eerbetoon aan de vroegere hofschilder van Filips de Goede.

In het vierde deel van de Histoire de Charles Martel is één van de weinige, zo niet enige, ondertekende Vlaamse miniatuur bewaard gebleven. Op folio 7r heeft Liédet op de muur die als achtergrond voor zijn tafereel dient, in het wit zijn naam: “Loyset L” geschilderd.

De Chroniques de Hainaut

Loyset Liédet was ook verantwoordelijk voor de verluchting van het derde deel van een Chroniques de Hainaut van Jacques de Guise (Brussel, Koninklijke Bibliotheek, ms 9244 (met name beroemd vanwege zijn in deel 1, ms 9242, opgenomen presentatie-miniatuur van de hand van Rogier van der Weyden).

Met betrekking tot deze verluchtingswerkzaamheden is de volgende betalingsopdracht bewaard gebleven: “A Loyset Lyedet, enlumineur et historieur, pour xxii histoires qu’il a faictes au livre nommé la Tierce partie des nobles princes de Haynnau, de plusieurs couleurs, au pris de dix-huit solz pour chascune histoire, font xix l. xvi.s. Item, pour les avoir fait couvrir, relyer et dorer par-dessus les listes, iii l xvi s. Item, pour avoir fait clouer et y mettre dix gros cloux a boche avec les petis cloux, et pour deux couroyes pour les fremer, xiv s .”

Loyset Liédet schilderde in totaal meer dan 400 illustraties in de werken die voor Karel de Stoute werden verlucht. Daarmee was hij zo ongeveer de officiële verluchter van de hertog.

Het Pontificaal van Ferry de Clugny

Loyset Liédet specialiseerde zich in Brugge in de illustratie van ridderromans en historische en didactische werken. Getijdenboeken van zijn hand zijn niet bekend. Slechts de verluchting van één liturgisch handschrift kan (mede) aan hem worden toegeschreven. Het betreft hier dan wel gelijk een zeer bijzonder en rijk verlucht handschrift, te weten het pontificaal gemaakt voor kardinaal Ferry de Clugny (1410-1483), bisschop van Tournai (Doornik) vanaf 1473 en in 1480 tot kardinaal benoemd.

Een pontificaal is het grootste en meest aristocratische verzameling liturgische teksten, welke teksten alleen gebruikt konden worden door bisschoppen, kardinalen en pausen.

Het Pontificaal van Ferry de Clugny telt in totaal 96 miniaturen en is daarmee één van de rijkst versierde bekende pontificalen. Ter vergelijking: van de in totaal door Leroquais 1937 beschreven 250 pontificalen in Frankrijk tellen slechts 7 exemplaren méér dan 50 miniaturen of gehistorieerde initialen.

Alle grotere miniaturen in het handschrift zijn van de hand van Liédet, net als een groot aantal van de kleinere, en het feit dat we geen enkel ander liturgisch manuscript van zijn hand kennen geeft ook aan de kleinere miniaturen speciale betekenis voor wat betreft de studie naar de stijl van Loyset Liédet, nu immers ieder vergelijkingsmateriaal qua iconografie ontbreekt.

Het pontificaal kent een illustere lijst van bezitters: gemaakt voor kardinaal Ferry de Clugny kwam het na diens dood in Rome op 7 oktober 1483 als onderdeel van zijn volledige bibliotheek in het bezit van paus Sixtus IV (1471-1484, Francesco della Rovere).

Koningin Christina van Zweden (1626-1689) was een van de volgende bezitters. Deze grootste vrouwelijke bibliofiel ooit deed in 1654 afstand van de troon, bekeerde zich in 1655 tot het Katholicisme en werd door paus Alexander VII in Rome ontvangen. Waarschijnlijk verkreeg zij het pontificaal rechtstreeks van deze paus. De bibliotheek van Christina van Zweden wordt ook thans nog bijna volledig bewaard als onderdeel van de collecties van het Vaticaan.

Het pontificaal echter duikt later op in de collectie van de bibliofiel en mede stichter van de Roxburghe Club, John Towneley (1731-1813). Waarschijnlijk werd het, net als het beroemde Towneley Lectionarium (New York, Public Library, ms. 91), door diens neef Charles Towneley in Italië verkregen. Het handschrift eindigde in de Bute familie via John Patrick Crichton-Stuart, third Marquess of Bute (1847-1900), diens ms. 148.

Loyset Liédet in Lille

In de oudere literatuur wordt aangenomen dat Liédet overleed in Brugge in 1478-1479 aangezien vanaf die jaren geen bijdragen meer voorkomen van Liédet aan het Brugse Gilde (zo nog Sotheby’s 18 juni 2002, in lot 34, p. 42). Vanwijnsberghe 2006, p. 143 verwijst echter naar een document waaruit blijkt dat Loyset Liédet in de jaren 1483-1484, en dus mogelijk al vanaf 1479, in Lille verbleef (zie onder Huchon Liédet).

Navolgers van Loyset Liédet

Tot de navolgers van Loyset Liédet behoren de Meester van de Kroniek van Engeland en de Meester van Hiëro. Het oeuvre van de Meester van de Ethica van Aristoteles werd vroeger vaak – ten onrechte- aan Liédet toegeschreven.

Catalogus

Antwerpen, Museum Plantin-Moretus

Ms M 14.3 Cicero, De amicitia

literatuur:

• Dogaer 1987, p. 112

Baltimore, Walters Art Gallery

Ms W 305 Jean Mansel, les fleurs des histoires, deel 2, Hesdin, ca 1455-1460

literatuur:

• Los Angeles 1953-1954, nr. 64
• Brussel 1959, nr. 68
• Dogaer 1987, p. 112
• Randall 1997, deel I, nr. 267
• Smeyers 1998, p. 313, nt 44

Berlijn, Staatsbibliothek-Preussischer Kulturbesitz

Ms Breslau 1, delen 1 tem 4 Jean Froissart, Chroniques, Brugge of Lille, ca 1468-1470, verluchting door Lieven van Lathem, Loyset Liédet, Meester van 1482?, Meester van het Gulden Vlies van Wenen en Kopenhagen: de randen

literatuur:

• Winkler 1925 (1978), p. 164; daar nog gerangschikt onder: Breslau, Stadtbibliothek
• Olschki 1932, pl. 56
• Dogaer 1987, p. 112, 124 als Loyset Liédet en Philippe de Mazerolles
• Wolff 1996, p. 191-200, nr. 2
• Brinkmann 1997, p. 292
• Smeyers 1998, p. 401
• Los Angeles-London 2003, p. 64, 239
• Hans-Collas & Schandel 2009, p.58, 78, 84, 157, 164
• Wijsman 2010, p. 332

Brussel, Koninklijke Bibliotheek

Ms 6, 7, 8, 9 Histoire de Charles Martel in 4 delen (prozabewerking door David Aubert), Brugge ca 1467-1472, miniaturen door Loyset Liédet, initialen in het 3e volume door Pol Fruit (zie ook los blad in het Louvre, Parijs en 15 losse bladen in het J. Paul Getty Museum, Malibu)

literatuur:

• Winkler 1925 (1978), p. 162
• Brussel 1959, nrs. 144-147
• Dogaer 1987, p. 112
• Meisterwerke im J. Paul Getty Museum 1997, nr. 39
• Smeyers 1998, p. 356-359
• Leuven 2002, afb. p. 262

Ms 9029 Les anciennes chroniques de Pise, Brugge, ca. 1470

literatuur:

• Winkler 1925 (1978), p. 163
• Brussel 1959, nr. 156
• Brussel 1977 (2), nr. 14
• Dogaer 1987, p. 112
• Gaspar & Lyna 1989, p. 160-165
• Smeyers 1998, p. 357

Ms 9079 Honoré Bonet, L’arbre des batailles, 1461

literatuur:

• Winkler 1925 (1978), p. 164
• Dogaer 1987, p. 112
• Smeyers 1998, p. 314, 315

Ms 9233 Jean Mansel, les fleurs des histoires, deel 3, ca 1455-1460

literatuur:

• Winkler 1925 (1978), p. 78, 164
• Brussel 1959, nr. 66
• Brussel 1977 (2), nr. 15; daar abusievelijk aangeduid als deel 4
• Dogaer 1987, p. 112
• Gaspar & Lyna 1989, p. 171-175
• Smeyers 1998, p. 313, 314; daar abusievelijk aangeduid als deel 4

Ms 9244 Jacques de Guise, Chroniques de Hainaut, deel 3 (vertaling door Jean Wauquelin), 1468

literatuur:

• Winkler 1925 (1978), p. 165
• Brussel 1959, nr. 150
• Dogaer 1987, p. 112
• Gaspar & Lyna 1989, p. 9-25
• Smeyers 1998, p. 292-3

Ms 9261 Raoul Lefèvre, Histoire de Troie, deel 1

literatuur:

• Brussel 1959, nr. 153
• Dogaer 1987, p. 112
• Smeyers 1998, p. 356, 360
• Leuven 2002, afb. p. 266
• Van den Bergen-Pantens 2000

Ms 9270 Traité de la salutation angélique

literatuur:

• Dogaer 1987, p. 112

Ms 9277 Baudouin d’Avesnes, Histoire des douze Césars

literatuur:

• Dogaer 1987, p. 112

Ms 9287-88 Antoine de la Sale, La salle, na 1461

literatuur:

• Dogaer 1987, p. 112
• Smeyers 1998, p. 355-357

Ms 9303-9304 Pseudo-Bonaventure, L’Aiguillon d’amour

literatuur:

• Winkler 1925 (1978), p. 165
• Dogaer 1987, p. 112

Ms 9307 La somme des vices

literatuur:

• Dogaer 1987, p. 112

Ms 9308 Geoffroy de la Tour-Landry, Livre pour l’enseignement de ses jeunes filles, voor 1467

literatuur:

• Winkler 1925 (1978), p. 165
• Dogaer 1987, p. 112

Ms 9392 Christine de Pisan, Epitre d’Othéa a Hector (bewerking door Jean Miélot), Brugge na 1460

literatuur:

• Van den Gheyn 1913
• Winkler 1925 (1978), p. 166
• Dogaer 1987, p. 112
• Smeyers 1998, p. 319, 320

Ms 9967 Histoire de la belle Hélène, 1460-1470

literatuur:

• Winkler 1925 (1978), p. 166
• Delaissé 1959, nr. 42
• Brussel 1959, nr. 151
• Dogaer 1987, p. 112
• Smeyers 1998, p. 310

Ms 10986 Notable enseignement paternel, ca 1470

literatuur:

• Winkler 1925 (1978), p. 167
• Dogaer 1987, p. 112

Ms 11209 Traité contre la vauderie

literatuur:

• Dogaer 1987, p. 112

Ms IV 106 Ludolfus van Saksen, Vita Christi (Franse bewerking door Jean Aubert), ca 1461

literatuur:

• Dogaer 1987, p. 112
• Smeyers 1998, p. 315, 316

Ms IV 669 Jean Mansel, La fleur des histoires, vol. II ?

literatuur:

• Dogaer 1987, p. 112

Ms IV 1290 Getijdenboek, geschreven door David Aubert, gebonden door Antonius de Gavere, verlucht te Doornik, ca 1440 door Meester van Mansel: f. 81r visitatie, 94v geboorte, 101v aankondiging aan de herders, 131r David; en Jan Tavernier: o.a. f. 14r Johannes op Patmos, 16r Lukas, 19r Markus, 21r Mattheus, 25r Christoffel met Jezuskind, 26r Barbara, 28r Quentin, 32r Sebastiaan, 37r Maria met Kind, 62r gevangenneming, 110v vlucht naar Egypte, 110r: Aanbidding door de wijzen, 123v kindermoord, 153r Triniteit; en te Brugge, ca 1475 door Loyset Liédet: f. 29r Sint Nicolaas, 33v Sint Adrianus, 35r Sint Antonius, 53r latere bezitter knielend voor altaar in kerk, 177r tweede bezitter lezend in een gebedenboek voor een altaar in een kerk

literatuur:

• König 1989, nr. 35
• König 1991 (2) nr. A
• Sotheby’s 10 juni 2001 (Ritman, 2), lot 28

Cambridge, Fitzwilliam Museum

Ms 165 Guillebert de Lannoy, L’Instruction d’un jeune Prince (en) René d’Anjou, Le mortifiement de vaine plaisance, Noord-Frankrijk, Hesdin of Valenciennes, c.1465-c.1468, verluchting L’instruction door Simon Marmion, verluchting Le mortifiement door Loyset Liédet

literatuur:

• James 1895 (1), p. 365-6
• Lyna 1926, p. 1-61, pl. 1-10
• Cambridge 2005, nr. 121
• Cambridge 2016, nr. 122

Voor verdere literatuur zie onder Simon Marmion

Den Haag, Koninklijke Bibliotheek

Ms 76 F 10 Hubert le Prévost, Vie de Saint Hubert, 1463

literatuur:

• Winkler 1925 (1978), p. 172
• Brussel 1959, nr. 143
• Den Haag 1980, nr. 49
• Dogaer 1987, p. 112
• Smeyers 1998, p. 316

Florence, Biblioteca Medicea Laurenziana

Med. Pal. 156 (1 en 2) Benvenuto da Imola, Romuléon (Franse vertaling door Jean Miélot), samen met anderen, na 1465

literatuur:

• Winkler 1925 (1978), p. 170
• Brussel 1959, nr. 148
• Dogaer 1987, p. 112
• Italian Libraries 1997, p. 174-5
• Smeyers 1998, p. 314, 315

Genève, Bibliothèque Publique et Universitaire

Ms fr 85 Guillaume de Tyr, Histoire des croisades, 3e kwart 15e eeuw, f. 2 met de synode van Clermont door Simon Marmion; overige 12 miniaturen door 2 andere verluchters, waaronder Loyset Liédet?

literatuur:

• Dogaer 1987, p. 112
• Smeyers 1998, p. 334

Hamburg, Dr. Jörn Günther Antiquariat

Brochure 11 (2009), nr. 8 Pontificaal van Ferry de Clugny, Brugge, ca 1475-76, verluchting door Loyset Liédet: alle grote miniaturen en veel van de kleinere verluchtingen; Lievin van Lathem: de randen van folio’s 74r-85v en 96v; 3 anonieme verluchters: overige randen

literatuur:

• Dykmans 1984
• Antoine De Schryver, Marc Dykmans, Jose Ruysschaert 1989
• Smeyers 1998, p. 400
• Sotheby’s catalogus 18 juni 2002, lot 34 (bijlage)
• Jörn Günther 2009, nr. 8
• Jörn Günther 2015, nr. 15

Jena, Universitätsbibliothek

Ms El, fol 82 Xenophon, Cyropédie

literatuur:

• Dogaer 1987, p. 112

Ms El, fol 89 Quintus Curtius, Histoire d’Alexandre (?)

literatuur:

• Dogaer 1987, p. 112

Londen, British Library

Ms Royal 15 D.i Bible historiale (één van drie delen; beide andere delen zijn British Library ms royal 18 D ix en x), Brugge tussen 1471 en 1479, verluchting door de Meester van Edward IV, de Meester van de Soane Josephus, de Meester van de Kroniek van Engeland, de Meester van de Harley Froissart en een volgeling van Loyset Liédet

literatuur:

• Dogaer 1987, nr. 82

Ms royal 17 F VI, VII Alphonsus de Spina, Forteresse de la foi, Brugge, ca 1475-1500 door volgeling van Loyset Liédet

literatuur:

• Winkler 1925 (1978), p. 179
• Carley 2000, H1.22
• McKendrick 2003, pp. 149-77 (pp. 165, 169, 173)

Londen, Sotheby’s

Catalogus 5 december 2012, lot 50 La vengeance de Notre-Seigneur, deel 1 en deel 2, Brugge 1468

literatuur:

• Cockerell 1908, nrs. 161-2
• Winkler 1925 (1978), p. 169
• Brussel 1959, nrs. 154-155
• Dogaer 1987, p. 112
• Wijsman 2010, p. 233, 538
• Sotheby’s 5 december 2012, lot 50

Malibu, J. Paul Getty Museum

Ms Ludwig XIII 6 vijftien losse bladen uit de Brusselse Histoire de Charles Martel, Brugge ca 1467-1472

literatuur:

• Euw & Plotzek 1982-1985, band 3, ms Ludwig XIII 6
• Dogaer 1987, p. 112
• Meisterwerke im J. Paul Getty Museum 1997, nr. 39
• Los Angeles-London 2003, nr. 55

München, Staatsbibliotheek

Cod gall 7 Renaud de Montauban, 5e band, eerste 4 banden in Bibliothèque de l’Arsenal, Brugge, ca 1470

literatuur:

• Winkler 1925 (1978), p. 194
• Dogaer 1987, p. 112
• Smeyers 1998, p. 356, 357, 360

New York, Pierpont Morgan Library

Ms m 672 Jacobus de Voragine, Legenda aurea (Légende dorée in de Franse vertaling van Jean de Vignay), Zuidelijke Nederlanden (Brugge), ca 1460-1470 verluchting van f. 61 door Loyset Liédet?, aldus Smeyers 1998, p. 333, afb. 66. Zie verder onder Willem Vrelant

literatuur:

• Smeyers 1998, p. 333-4

Parijs, Bibliothèque de l’Arsenal

Ms 5067 Raoul Lefevre, Histoire de Jason, ca 1460

literatuur:

• Smeyers 1998, p. 313, 315

Ms 5072-5075 Renaud de Montauban, eerste 4 banden, 5e band in München), Brugge, ca 1470

literatuur:

• Winkler 1925 (1978), p. 194
• Dogaer 1987, p. 112
• Smeyers 1998, p. 356, 357, 360

Ms 5087 en 5088 Jean Mansel, Histoire romaines (gemaakt voor Filips de Goede), Hesdin, Brugge, ca 1455-60, verluchting door Loyset Liédet en Meester van Rambures (ook bekend als Meester van Amiens 200): 5 grote miniaturen op het einde van ms 5088 (is de in andere literatuur genoemde meester uit de omgeving van Simon Marmion)

literatuur:

• Plummer 1982, p. 14, 15
• Brussel 1959, nr. 64
• Thoss 1987, p. 62
• Smeyers 1998, p. 312, 313
• Leuven 2002, nr. 81

Parijs, Bibliothèque Nationale

Ms fr 201-202 Jean Bouteiller, La somme rurale, Brugge, 1471

literatuur:

• Winkler 1925 (1978), p. 191
• Brussel 1959, nr. 157
• Dogaer 1987, p. 112
• Blois & Parijs 1992, nr. 50

Ms fr 2643 Jean Froissart, Chroniques, deel 1, Brugge, ca 1470-75

literatuur:

• Winkler 1925 (1978), p. 192
• Brussel 1959, nr. 162
• Dogaer 1987, p. 112
• Hans-Collas & Schandel 2009, p. 272-284

Ms fr 2644 Jean Froissart, Chroniques, deel 2, Brugge, ca 1470-75

literatuur:

• Winkler 1925 (1978), p. 192
• Brussel 1959, nr. 163
• Dogaer 1987, p. 112
• Hans-Collas & Schandel 2009, p. 272-284

Ms fr 6275 Miroir de la salvation humaine, (Franse vertaling door Jéan Miélot), Oudenaarde (?), ca 1450-1460 Jan Tavernier: o.a. f. 49r; Brugge of Lille (?), ca 1470 Loyset Liédet: frontispice, en Brugge of Lille (?), ca 1470-1480 Meester van Edward IV: o.a. f. 48v

literatuur:

• Brinkmann 1997, p. 398
• Avril 1999, p. 12-13, 15, 18, 21 nt 23
• Cardon 2006
• Wijsman 2010, p. 418-420, 528, 680
• Parijs-Brussel 2011, nr. 43

Ms fr 9200-01 Philippe de Mézières, Songe du viel pelerin, 1470

literatuur:

• Winkler 1925 (1978), p. 193
• Dogaer 1987, p. 112
• Smeyers 1998, p. 355 nt 5

Ms fr 12574 Histoire d’Olivier de Castille, Brugge, ca 1472-75

literatuur:

• Brussel 1959, nr. 152
• Dogaer 1987, p. 112
• Wijsman 2010, p. 233, 236, 320, 538
• Parijs-Brussel 2011-2012, nr. 62

Ms fr 22547 Quintus Curtius Rufus, Histoire d’Alexandre (Franse vertaling door Vasco de Lucena), Brugge, ca 1468-1470, verluchting door Loyset Liédet en werkplaats en Weense Meester van Maria van Bourgondië

literatuur:

• Dogaer 1987, p. 112
• Smeyers 1998, p. 357, 360
• Los Angeles-London 2003, nr. 54

Ms fr 24378 Roman de Gérard de Nevers, Brugge, ca 1470

literatuur:

• Dogaer 1987, p. 112
• Smeyers 1998, p. 360

Parijs, Musée du Louvre, Cabinet des Dessins

RF 1345 Los blad uit de Brusselse Histoire de Charles Martel, Brugge, ca 1467-1472

literatuur:

• Winkler 1925 (1978), p. 195
• Dogaer 1987, p. 112
• Los Angeles-London 2003, p. 231

Pommersfelden, Gräflich Schönbornse Bibliothek

Ms 310 Histoire de Jules César ?

literatuur:

• Dogaer 1987, p. 112

Ms 311-312 Renaud de Montauban?

literatuur:

• Dogaer 1987, p. 112

Rome, Biblioteca Casanatense

Ms 233 Histoire Universelle

literatuur:

• Winkler 1925 (1978), p. 198
• Dogaer 1987, p. 112
• Italian Libraries 1997, p. 176-7

Vaticaanstad, Biblioteca Apostolica Vaticana

Ms reg lat 736 Quintus Curtius, Histoire d’Alexandre

literatuur:

• Dogaer 1987, p. 112

Wenen, Osterreichische Nationalbibliothek

Cod 2550 verzamelhandschrift met moralistische tractaten, omgeving Liédet, ca 1460-70

literatuur:

• Thoss 1987, nr. 12

Cod 2616 Jacques de Valera, Traité des droits d’armes de noblesse en andere teksten, Brugge, na 1481

literatuur:

• Thoss 1987, nr. 13 daar als: omgeving Liédet
• Wijsman 2006, nr. 10 daar als: Meester met de Spraakzame Handen

Wolfenbüttel, Landesbibliothek

Ms 1.15.1 Martin le Franc, L’Estrif de fortune et de vertu

literatuur:

• Winkler 1925 (1978), p. 209
• Brussel 1959, nr. 161
• Dogaer 1987, p. 112

Literatuur

1. James 1895 (1), p. 365-6
2. Cockerell 1908, nrs. 161-2
3. Van den Gheyn 1913
4. Winkler 1925 (1978), p. 75-78, 161, 164
5. Lyna 1926, p. 1-61, pl. 1-10
6. Olschki 1932, pl. 56
7. Los Angeles 1953-1954, nr. 64
8. Delaissé 1959, nr. 42
9. Brussel 1959, p. 105-107, nrs. 64, 66, 68, 143 , 144-147, 148, 150, 151, 152, 153, 154-155, 156, 157, 161, 162, 163
10. Brussel 1977 (2), nrs. 14, 15
11. Den Haag 1980, nr. 49
12. Euw & Plotzek 1982-1985, band 3, ms Ludwig XIII 6
13. Plummer 1982, p. 14, 15
14. Dykmans 1984
15. Thoss 1987, nrs. 12, 13, p. 62
16. Dogaer 1987, p. 107-112, 124
17. Antoine De Schryver, Marc Dykmans, Jose Ruysschaert 1989
18. Gaspar & Lyna 1989, p. 9-25, 160-165, 171-175
19. König 1989 (1), nr. 35
20. König 1991 (2), nr. A
21. Blois & Parijs 1992, nr. 50
22. Wolff 1996, p. 191-200, nr. 2
23. Brinkmann 1997, p. 292, 398
24. Italian Libraries 1997, p. 174-175, 176-177
25. Meisterwerke im J. Paul Getty Museum 1997, nr. 39
26. Randall 1997, deel I, nr. 267
27. Smeyers 1998, p. 269, 270, 292-3, 310, 312-3, 313, 314, 315, 316, 319, 320, 333-4, 355-359, 360-362, 400, 401
28. Avril 1999, p. 12-13, 15, 18, 21 nt 23
29. Carley 2000, H1.22
30. Van den Bergen-Pantens 2000
31. Sotheby’s 10 juni 2001 (Ritman, 2), lot 28
32. Leuven 2002, nr. 81, afb. p. 262, afb. p. 266
33. Sotheby’s catalogus 18 juni 2002, lot 34 (bijlage)
34. Los Angeles-London 2003, p. 64, 231, 239, nrs. 54, 55, 82
35. McKendrick 2003, pp. 149-77 (pp. 165, 169, 173)
36. Cambridge 2005, nr. 121
37. Cardon 2006
38. Wijsman 2006, nr. 10
39. Hans-Collas & Schandel 2009, p.58, 78, 84, 157, 164, 272-284
40. Jörn Günther 2009, nr. 8
41. Wijsman 2010, p. 233, 236, 320, 332, 418-420, 528, 538, 680
42. Parijs-Brussel 2011-2012, nrs. 43, 62
43. Sotheby’s 5 december 2012, lot 50
44. Jörn Günther 2015, nr. 15
45. Cambridge 2016, nr. 122