Richard & Jeanne de Montbaston
Frans boekverluchter en libraire, werkzaam in Parijs in de rue Neuve-Notre-Dame tussen 1325 en 1353, vaak samen met zijn vrouw Jeanne en hun collega Geoffrey de St. Leger, die eveneens als boekhandelaar en verluchter werkte. Richard de Montbaston vinden we als “librarius en illuminator” terug in archievalia uit 1342 en tegen 1353 is hij overleden.
Zijn vrouw Jeanne zet zijn onderneming voort als “libraria et illuminatrix”. Qua productiviteit ontliepen de Montbastons hun tijdgenoot, de Meester van Fauvel, niet. Miniaturen van hun hand zijn in meer dan vijftig handschriften te vinden, waaronder twintig exemplaren van de Roman de la Rose.
Folio 77v van een Roman de la Rose thans bewaard in Parijs, Bibliothèque Nationale, ms fr 25526, toont in de rand onder de tekst een man en een vrouw, zittend aan twee verschillende tafels. Zij schrijven en verluchten pagina’s voor een manuscript. Voltooide bladen hangen achter hen om te drogen. Het is goed mogelijk dat hier sprake is van zelfportretten van Richard en Jeannne de Montbaston.
De bas-de-pages illustraties in dit handschrift verdienen nog om een andere reden bijzondere aandacht. Een aantal is namelijk van expliciet seksuele aard.
Koldeweij 1995 geeft overigens terecht aan dat de opmerking van Kuhn 1911 dat het handschrift “recht massiven Erotika” bevat, niet klopt, nu van de 325 decoraties in de randen er maar 9 van min of meer erotische aard zijn. Ook de opmerkingen van Camille 1992, p. 148-9 over mannen die alles bespringen wat voorbij komt, nonnen, dieren, kloppen niet, zoals Koldeweij 1995 terecht opmerkt.
Anderzijds valt wel wat af te dingen op de opmerking van Koldewij 1995 zelf dat de marginalia geen verband houden met de tekst en daar hooguit incidenteel naar verwijzen. Zo is de non die het “fruit” plukt uit de fallusboom op folio 106v een illustratie van de tekst: “Het is nutteloos u te verzetten tegen het verlangen van de natuur. Zelfs het kloostergewaad zal u van generlei hulp zijn! Pluk dus maar de geneugten van het leven!“
In de hierna opgenomen catalogus vindt geen scheiding van de verschillende handen van Richard en Jeanne plaats, zoals bijvoorbeeld wel het geval is bij Rouse & Rouse 2000, II.
Van (waarschijnlijk) een psalter (hier genoemd het Montbaston Psalter) zijn vele bladen verspreid over diverse collecties in de wereld, zie o.a. Amsterdam, Cambridge, Chicago, Londen, British Library en Sotheby’s.
Intermezzo: de Roman de la Rose
Inleiding
De Roman de la Rose is een Frans middeleeuws gedicht over de liefde. Het was het bekendste en belangrijkste werk uit de Franse middeleeuwse literatuur, geschreven in de 13e eeuw, dat tot in de 16e eeuw populair bleef. Slechts met de heropleving van de antieke literatuur in de renaissance verloor het aan belangstelling.
Het volledige werk bestaat uit ca. 22,000 acht-lettergrepige verzen, die paarsgewijze rijmen, waarin de verteller in de ik-persoon zijn droom verhaalt die bevolkt is door allegorische en mythische figuren. Het werk werd in twee delen door twee auteurs geschreven.
De auteurs
Het eerste deel, geschreven door Guillaume de Lorris, omvatte 4058 verzen en is te omschrijven als een allegorisch droomverhaal in de traditie van de hoofse liefde, waarin een hoveling in een ommuurde tuin (locus amoenus) probeert zijn geliefde het hof te maken. De roos symboliseert de beminde en is een geïdealiseerde voorstelling van de vrouw. Het verhaal kan opgevat worden als een cursus in de hoofse liefde. Waarschijnlijk stierf Guillaume de Lorris voor hij het werk kon afmaken. De tekst van de Lorris werd door een onbekende dichter afgewerkt met 78 lijnen.
Jean de Meun besloot enkele decennia later het werk uit te breiden. Hij voegde er bijna 18000 verzen aan toe. Zijn benadering van het thema was meer filosofisch en kritisch van aard, en week daarin duidelijk af van het oorspronkelijke werk. Guillaume de Lorris was waarschijnlijk een edelman die schreef voor een adellijk publiek dat op de hoogte was van de hoofse zeden.
Jean de Meun daarentegen schreef eerder voor een burgerlijk publiek en zijn deel neemt dan ook afstand van de hoofse liefde, in zijn vertelling wordt de vrouw veeleer een lustobject dan een ideaal. Zo zegt Jean de Meun bijvoorbeeld dat de vrouw eigenlijk altijd een prostituee is: “…De faict ou de volenté pute”
Inhoud
De Roman de la Rose beschrijft de droom die een jongeman van omstreeks 20 jaar oud heeft op een mooie nacht in de maand mei. In de droom gaat de jongeling op tocht om de roos uit zijn droom te veroveren. De roos staat uiteraard symbool voor de geliefde. Een gezelschap van allegorische figuren zal hem daarbij begeleiden en helpen of tegenwerken. De jongeman beschrijft zijn ervaren en dat van zijn geliefde als verteller in de ik-persoon, maar hij beschrijft zichzelf wel als de dromende.
Het verhaal speelt zich af in een ommuurde tuin die buiten bewaakt wordt door figuren als Haat, Felonie, Lelijkheid, Gulzigheid, Gierigheid, Afgunst, Verdriet, Ouderdom, Huichelarij en Armoede. De tuin staat voor het domein van de liefde en de romantiek, de wereld buiten de tuin is het domein van het normale realistische leven. Hij krijgt van Oyseuse (Luie) toegang tot de tuin. In de tuin komt de Dromer begeleid door Amor uiteindelijk terecht bij de rozenstruik met zijn geliefde.
Amor treft hem met een van zijn pijlen en vanaf dan wordt hij Amant (Minnaar). Het lukt hem van de roos te kussen maar dan grijpt Jalousie (Jaloezie) in, en bouwt een burcht omheen de rozenstruik, waarin ook zijn helpster Bel-aceuil (Goede ontvangst) wordt opgesloten.
Met de jammerklacht van Amant eindigt het deel van Guillaume de Lorris. Dit eerste deel dat geschreven was voor een adellijk publiek in de traditie van de hoofse liefde, wordt dan verder gezet door Jean de Meun. De Meun schreef eerder voor een burgerlijk publiek en zijn deel neemt afstand van de hoofse liefde.
In zijn vertelling wordt de vrouw veeleer een lustobject dan een ideaal. Aanvankelijk gaat de Meun verder met de klacht van Amant, maar de geest van het verhaal wijzigt zich zeer snel. Het verhaal zelf komt praktisch tot stilstand maar Jean de Meun weidt uit in allerhande uiteenzettingen over filosofische en theologische vraagstukken en stelt daarbij zijn kennis tentoon. Tegelijkertijd schuwt hij het niet veelvuldig te putten uit de antieke voorbeelden die hij blijkbaar zeer goed beheerste. De lange openingsrede van Raison(Rede) aan Amant is voor een groot deel van Boëthius. Ook aan Alanus van Rijsel ontleent Jean de Meun onder meer de figuren Nature en Genius. Daarnaast uit hij scherpe kritiek op de maatschappij, de bedelorden, de leiding van de kerk en de adel. Het verhaal eindigt met een slag om de rozenburcht waarbij uiteraard de goeden de slechten verslaan en Amant met de hulp van Venus uiteindelijk zijn roos kan plukken.
Vleselijke liefde
Ook Jean de Meun reserveert in zij tekst een plaatsje voor de liefde. Zijn boodschap is duidelijk: het is nogal wiedes dat de dichter uiteindelijk zijn roos wil plukken. Het subtiele spel van de hoofse minne is duidelijk niet meer zijn bezorgdheid. Niet alleen gaat het er in die fin’amor al te suikerzoet aan toe, maar de liefdesmoraal druist ook in tegen de natuurwetten, aldus Meun. Voor hem is liefde duidelijk de vleselijke liefde, de natuurlijke omgang tussen man en vrouw.
Ook het celibaat vindt in zijn ogen geen genade: ‘Het is nutteloos u te verzetten tegen het verlangen van de natuur. Zelfs het kloostergewaad zal u van generlei hulp zijn! Pluk dus maar de geneugten van het leven!’ Het inspireert de verluchter die verantwoordelijk is voor de illustraties tot een geinige tekening in de marge: een non die geestdriftig haar mandje vult met de vruchten van een penisboom.
Het grote succes van het boek laat de kerk niet onverschillig. De gematigde theoloog en prediker Jean de Gerson brandmerkt dit ongemeen populaire vervolg omstreeks 1400 als een ‘verderfelijk boek dat de jeugd de weg wijst naar plezier in de liefde en weghoudt van het huwelijk, de verkeerde passies aanwakkert en de fundamenten van de christelijke moraal ondermijnt’.
Ook de nogal neerbuigende typering van de vrouw ondervond kritiek, zo schreef Christine de Pizan in 1401 een brief aan de provoost van Rijsel Jean de Montreuil, een fervent supporter van Jean de Meun, waarin ze de populaire Roman de la Rose veroordeelde voor de flagrante misogyne stellingen die erin verdedigd werden en het kwetsende taalgebruik en lag zo mee aan de basis van de beweging die de literaire kwaliteiten van de Meuns werk in vraag stelde. Sommigen zien in de reactie van Christine de Pizan de eerste vorm van feminisme in Europa omdat het debat zeker niet alleen over het werk van Jean de Meun ging, maar evenzeer over de positie van de vrouw in de maatschappij.
Catalogus
Albi, Bibliothèque municipale
Ms Rochegude 103 Guillaume de Lorris en Jean de Meun, Le roman de la rose, Parijs, ca 1325-1353
literatuur:
- Rouse & Rouse 2000, II, p. 202
Amsterdam, Bibliotheca Philosophica Hermetica
Ms BPH 116 Sidrac, Parijs, ca 1325-1353
literatuur:
- Kraus 1983 (Catalogus 165), nr. 4
- Rouse & Rouse 2000, II, p. 202-3
- Les Enluminures 2014-cat 18, nr. 1
Amsterdam, Rijksprentenkabinet
RP-T-1937-4 los blad met Job en zijn 10 kinderen
literatuur:
- Den Haag 2002, nr. 36a
Autun, Bibliothèque municipale
Ms 110 extravagantes, Parijs, ca 1325-1353
literatuur:
- Rouse & Rouse 2000, II, p. 203
Baltimore, Walters Art Gallery
Ms W 143 Guillaume de Lorris en Jean de Meun, Le roman de la rose, Parijs, ca 1325-1353
literatuur:
- Randall 1989, nr. 65, p. 173-6
- Rouse & Rouse 2000, dl. 1, p.243, 393n. 156; dl. 2, p. 203; Appendix 9A
Ms 145a en b twee losse miniaturen uit twee verschillende exemplaren van Guiard des Moulins, Bible historiale, Parijs, ca 1325-1353
literatuur:
- Rouse & Rouse 2000, II, p. 203
Bloomington, University of Indiana, Lilly Library
Ms Ricketts fragment 19 los blad uit een psalter (“Montbaston Psalter”) met 4 scènes: visitatie, geboorte, aankondiging aan de herders, de 3 wijzen, Parijs, ca 1325/1353
literatuur:
- De Ricci 1935-1940, II, p. 620
- Sotheby’s 29 juni 2007, in lot 10, p. 16, nr. 2
Brussel, Koninklijke bibliotheek
Ms 9576 Guillaume de Lorris en Jean de Meun, Le roman de la rose, Parijs, ca 1325-1353
literatuur:
- Rouse & Rouse 2000, II, p. 203
Cambridge, Fitzwilliam Museum
Ms Marlay Cutting fr 19 los blad uit een psalter (“Montbaston Psalter”) met 4 scènes: ongelovige Thomas, Christus verschijnt aan de apostelen, het wonder van de vis, maaltijd in Emmaus, Parijs, ca 1325/1353
literatuur:
- Parijs, Ambroise Firmin-Didot, Catalogus 12 april 1897, lot 59
- Sotheby’s 29 juni 2007, in lot 10, p. 16, nr. 8
Cambridge, University Library
Ms Gg IV 6 Guillaume de Lorris en Jean de Meun, Le roman de la rose, Parijs, ca 1330
literatuur:
- Rouse & Rouse 2000, II, p. 203
- Cambridge 2005, nr. 123
- Binski & Zutshi 2011, nr. 328
Carpentras, Bibliothèque municipale
Ms 403 Artus de Bretagne, Parijs, ca 1325-1353
lit: Rouse & Rouse 2000, II, p. 203
Chantilly, Musée Condé
Ms 664 Guillaume de Lorris en Jean de Meun, Le roman de la rose, Parijs, ca 1325-1353 lit: Rouse & Rouse 2000, II, p. 203
Ms 665 Guillaume de Lorris en Jean de Meun, Le roman de la rose, Parijs, ca 1325-1353
lit: Rouse & Rouse 2000, II, p. 203
Charlottesville, University of Virginia, Albert and Shirley Small Special Collection Library
Ms 6765 Guillaume de Lorris en Jean de Meun, Le roman de la rose («Alan Thomas fragment»), Parijs, ca 1325-1353
lit: McMunn 1999||Bel & Braet 2006, p. 127, nt 35
Chicago, Art Institute
Inv. Nr. 1922.1 los blad uit een psalter (“Montbaston Psalter”) met scènes van de wonderen van Petrus, Parijs, ca 1325/1353 lit: Sotheby’s 29 juni 2007, in lot 10, p. 16, nr. 12
Inv. Nr. 1922.2 los blad uit een psalter (“Montbaston Psalter”) met 4 scènes: kruisiging, kruisdraging, kruisiging, kruisafneming, Parijs, ca 1325/1353
lit: Sotheby’s 29 juni 2007, in lot 10, p. 16, nr. 6
Inv. Nr. 1922.3 los blad uit een psalter (“Montbaston Psalter”) met 4 scènes: herrijzenis, Christus met de 3 Maria’s, Christus met pelgrims, Emmaus, Parijs, ca 1325/1353
lit: Sotheby’s 29 juni 2007, in lot 10, p. 16, nr. 7
Dijon, Bibliothèque municipale
Ms 74 Philippe de Monte Calerio, Postilla super Evangelia dominicalia, Parijs, 1345
lit: Rouse & Rouse 2000, II, p. 203
Düsseldorf, Bibliothek der Staatlichen Kunstakademie
Ms AK 142 Guillaume de Lorris en Jean de Meun, Le roman de la rose, Parijs, ca 1325-1353
lit: Rouse & Rouse 2000, II, p. 203
Enschede, Rijksmuseum Twente
Inv. Nr. 2 los blad met de Vader en de Zoon, Parijs, ca 1325-1353
lit: Enschede 1975 nr. 27||Rouse & Rouse 2000, II, p. 203||Den Haag 2002, nr. 36b
Londen, British Library
Ms add 16888 Jacques de Longuyon, Vœux du paon, Jean le Court, Restor du paon, Parijs, ca 1325-1353 lit: Rouse & Rouse 2000, II, p. 203
Ms add 19992 fragment met 18 bladen uit een psalter (“Montbaston Psalter”) met scènes uit het leven van Sint Jozef, Parijs, ca 1325/1353
lit: Sotheby’s 29 juni 2007, in lot 10, p. 16, nr. 15
Ms Harley 4903 Sept sages de Rome (2e dl ; 1e dl=Parijs, Bibliothèque nationale, ms. fr 17000), Parijs, ca 1325-1353
literatuur:
- Rouse & Rouse 2000, II, p. 203
Ms Royal 19 C II Frère Laurent, Somme le roi; Complainte de Notre Dame, Parijs, ca 1325-1353 verluchting door Meester van BNF fr. 1575 en Richard & Jeanne de Montbaston
literatuur:
- Rouse & Rouse 2000, II, p. 203-4
- London 2011, nr. 66
Ms Royal 19 D I Roman d’Alexandre; Jean le Nevelon, Vengeance d’Alexandre; Marco Polo; Odoric de Pordenone, Merveilles de la terre d’Outremer (vert. door Jean de Vignay) etc. verluchting door Richard & Jeanne de Montbaston en anonieme verluchter
literatuur:
- Rouse & Rouse 2000, II, p. 204
- London 2011, nr. 91
Ms Royal 20 B I Vegetius, De la chose de la chevalerie (vert. door Jean de Vignay), Parijs, ca 1325-1353
literatuur:
- Rouse & Rouse 2000, II, p. 204
Londen, Sotheby´s
Catalogus 6 december 1954, lot 9 los blad uit een psalter (“Montbaston Psalter”) met 3 scènes: predikende apostelen, Sint Petrus en Sint Johannes genezen zieken, Sint Petrus doopt, Parijs, ca 1325/1353
literatuur:
- Sotheby’s 6 december 1954, lot 9
- Sotheby’s 29 juni 2007, in lot 10, p. 16, nr. 10
Catalogus 14 juli 1981, lot 26 los blad uit een psalter (“Montbaston Psalter”) met 4 scènes: kindermoord, vlucht naar Egypte, presentatie in de tempel, Christus tussen de schriftgeleerden, Parijs, ca 1325/1353
literatuur:
- Sotheby’s 28 maart 1923, lot 707
- Sotheby’s 14 juli 1981, lot 26
- Sotheby’s 29 juni 2007, in lot 10, p. 16, nr. 3
Catalogus 7 december 1982, lot 11 los blad uit een psalter (“Montbaston Psalter”) met 3 scènes: verraad, Judas hangt zichzelf op, geseling, Parijs, ca 1325/1353
literatuur:
- Sotheby’s 6 december 1954, lot 8
- Sotheby’s 10 december 1962, lot 105
- Sotheby’s 29 juni 2007, in lot 10, p. 16, nr. 5
Catalogus 19 juni 1990 (Eric Korner), lot 14 los blad uit een psalter (“Montbaston Psalter”) met scènes uit de levens van Sint Steven en Sint Paulus, Parijs, ca 1325/1353
literatuur:
- Sotheby’s 19 juni 1990 (Eric Korner), lot 14
- Sotheby’s 29 juni 2007, in lot 10, p. 16, nr. 13
Catalogus 17 december 1991, lot 21 los blad uit een psalter (“Montbaston Psalter”) met 2 scènes: huwelijk van de Maagd, annunciatie (onderste helft weggesneden), Parijs, ca 1325/1353
literatuur:
- Sotheby’s 17 december 1991, lot 21
- Sotheby’s 29 juni 2007, in lot 10, p. 16, nr. 1
Catalogus 22 juni 2004, lot 17 los blad uit een psalter (“Montbaston Psalter”) met scènes van handelingen van de apostelen, Parijs, ca 1325/1353
literatuur:
- Sotheby’s 22 juni 2004, lot 17
- Sotheby’s 29 juni 2007, in lot 10, p. 16, nr. 11
Catalogus 29 juni 2007, lot 10 los blad uit een psalter (“Montbaston Psalter”) met 4 scènes: hemelvaart, kroning van de Maagd, Pinksteren, koning David, Parijs, ca 1325/1353
lit: Sotheby’s 29 juni 2007, lot 10 als Noord-Oost Frankrijk (waarschijnlijk Metz), ca 1320
Catalogus 29 juni 2007, lot 11 los blad uit een psalter (“Montbaston Psalter”) met 4 scènes: doop in de Jordaan, huwelijk te Kana, intocht in Jeruzalem, laatste avondmaal, Parijs, ca 1325/1353
lit: Sotheby’s 29 juni 2007, lot 11 als Noord-Oost Frankrijk (waarschijnlijk Metz), ca 1320 en in lot 10, nr. 4
Catalogus 8 juli 2014, lot 16 los blad uit een psalter (“Montbaston Psalter”) met 4 scènes uit het Leven van St. Denis, Parijs, ca 1325/1353
lit: Sotheby’s 8 juli 2014, lot 16
Lyon, Bibliothèque municipale
Ms 23 Guillaume de Lorris en Jean de Meun, Le roman de la rose, Parijs, ca 1325-1353
lit: Rouse & Rouse 2000, II, p. 204
Madrid, Biblioteca Nacional
Ms 10032 Guillaume de Lorris en Jean de Meun, Le roman de la rose, Parijs, ca 1325-1353
lit: Rouse & Rouse 2000, II, p. 204
Malibu, J. Paul Getty Museum
Ms Ludwig XV 5 Roman de Tristan, Parijs, ca 1320-1340 verluchting door Richard & Jeanne de Montbaston, Meester van BNF fr. 24388, Meester van BNF fr. 12577 en anoniem verluchter
literatuur:
- Londen, Sotheby’s, Catalogus 1 juli 1946 (Phillipps), lot 7
- Kraus 1974, nr. 2
- Von Euw & Plotzek 1979-1985, band 4, ms. XV 5, ms. XV 5
- Rouse & Rouse 2000, II, p. 204
- Los Angeles 2010-2011, nr. 18
München, Bayerische Staatsbibliothek
Clm 10177 Faustus, Vita S. Mauri ; Jacques de Voragine, Legenda aurea, Parijs, ca 1325-1353 verluchting door Meester van Fauvel en Richard & Jeanne de Montbaston
lit: Rouse & Rouse 2000, II, p. 204
New York, Pierpont Morgan Library
Ms 322 Guiard des Moulins, Bible historiale (vol 1) Parijs, ca 1325-1342 verluchting door Meester van Thomas de Maubeuge en Richard & Jeanne de Montbaston lit: Rouse & Rouse 2000, II, p. 177, 204 Ms 503 Guillaume de Lorris en Jean de Meun, Le roman de la rose, Parijs, ca 1325-1353
lit: Rouse & Rouse 2000, II, p. 204
New York, Public Library
Ms Spencer 4 Petrus Comestor, Bible historiale in 3 vols., Parijs, deel 1 verlucht ca 1340 door Richard de Montbaston, wiens miniaturen rond 1460 zijn overgeschilderd door de Meester van Jacques d’Armagnac; deel 2 en 3 ca 1460-1480 verlucht door de Meester van Jacques d’Armagnac: f. 36r-69r, 94v-132r, 137r, 139r, 146v, 150r, 155v-216r, 275v-295r, 363r; Enguerrand Quarton: f. 84v, 305v, 309r, 311r, 332r; de Meester van het Psalter van Jean le Meingre III: f. 1r-27v, 135v, 141r-143v, 152v, 223r, 254r, 258r, 261r, 265r, 298v, 314r-320r, 360v, 394v, 401v; en een medewerker van Jean Bourdichon: f. 221r, 226v-252r, 256r, 263r, 267r-270r, 366r-391v, 396v-397v
literatuur:
- De Ricci 1935-1940, II, p. 1336
- Avril & Reynaud 1993, p. 165, 166
- Komada 2000, vol. II, p. 386, 409, 419, 538, 558, 573, 579, 584, 587, 595, 600; vol III, p. 844-849
- New York 2005-2006, nr. 21
Oxford, Bodleian Library
Auct 7 Q & inf. 2.9 los blad uit een psalter (“Montbaston Psalter”) met scènes uit het leven van Sint Paulus, Parijs, ca 1325/1353
lit: Pächt & Alexander 1966 (I), nr. 604|| Sotheby’s 29 juni 2007, in lot 10, p. 16, nr. 14
Ms Douce 165 Jacques de Longuyon, Vœux du paon, Parijs, ca 1325-1353
lit: Rouse & Rouse 2000, II, p. 204
Parijs, Bibliothèque de l’Arsenal
Ms 2677 Brunetto Latini, Livre du trésor, Parijs, ca 1325-1353
lit: Rouse & Rouse 2000, II, p. 204
Ms 3338 Guillaume de Lorris en Jean de Meun, Le roman de la rose, Parijs, ca 1325-1342 verluchting door Meester van Thomas de Maubeuge en Richard & Jeanne de Montbaston
literatuur:
- Rouse & Rouse 2000, II, p. 177, 204
Ms 3481 Lancelot (dl. 2, 1e dl = Parijs, Bibliothèque national, ms. Fr. 105), Parijs, ca 1325-1353 verluchting door Meester van Fauvel en Richard & Jeanne de Montbaston
lit: Rouse & Rouse 2000, II, p. 204
Ms 5226 Guillaume de Lorris en Jean de Meun, Le roman de la rose, Parijs, ca 1325-1353
lit: Rouse & Rouse 2000, II, p. 204-5
Parijs, Bibliothèque Nationale
Ms fond Smith-Lesouëf 62 Guillaume de Lorris en Jean de Meun, Le roman de la rose, Parijs, ca 1325-1353 verluchting door Richard & Jeanne de Montbaston en twee anonieme verluchters
lit: Rouse & Rouse 2000, II, p. 206
Ms fr 60 Roman de Thèbes, Roman de Troie, Roman d’Enée, Parijs, ca 1325-1353 verluchting door Meester van Fauvel en Richard & Jeanne de Montbaston
lit: Rouse & Rouse 2000, II, p. 205
Ms fr 185 Vies de saints, Parijs, ca 1325-1353 verluchting door Meester van BNF fr. 24388, Meester van BNF fr. 160, anoniem meester en Richard & Jeanne de Montbaston
lit: Rouse & Rouse 2000, II, p. 205
Ms fr 241, Jacobus de Voragine, Legenda aurea (vert. door Jean de Vignay), Parijs, 1348
literatuur:
- Rouse & Rouse 2000, II, p. 205
Ms fr 251 Histoire ancienne jusqu’à César, Parijs, ca 1325-1353 verluchting door Meester van Ste-Geneviève 1126 en Richard & Jeanne de Montbaston
literatuur:
- Rouse & Rouse 2000, II, p. 205
Ms fr 802 Guillaume de Lorris en Jean de Meun, Le roman de la rose, Parijs, ca 1325-1353
literatuur:
- Rouse & Rouse 2000, II, p. 205
Ms fr 2170 Roman de Brun de la Montagne, Parijs, ca 1325-1353
literatuur:
- Rouse & Rouse 2000, II, p. 205
Ms fr 12462 Guillaume de Digulleville, Pèlerinage de vie humaine, Parijs, ca 1330-1353
literatuur:
- Rouse & Rouse 2000, II, p. 205
Ms fr 12577 Chretien de Troyes, Parijs, ca 1330 verluchting door Richard & Jeanne de Montbaston, Meester van BNF fr. 12577 en derde anoniem verluchter
literatuur:
- Parijs 1981, nr. 348
- Stones 1994
Ms fr 15213 Richard de Fournival, Bestiaire d’Amours, Parijs, ca 1325-1353
literatuur:
- Rouse & Rouse 2000, II, p. 205
Ms fr 15391 Guiard des Moulins, Bible historiale, Parijs, ca 1325-1353 lit: Rouse & Rouse 2000, II, p. 205 Ms fr 17000 Sept sages de Rome (1e dl ; 2e dl=Londen, British Library, ms Harley 4903), Parijs, ca 1325-1353 verluchting door Richard & Jeanne de Montbaston en Meester van BNF fr. 17000
literatuur:
- Rouse & Rouse 2000, II, p. 205
Ms fr 19156 Guillaume de Lorris en Jean de Meun, Le roman de la rose, Parijs, ca 1325-1353
literatuur:
- Rouse & Rouse 2000, II, p. 205
Ms fr 22495 Guillaume de Tyr, Histoire d’Outremer, Parijs, 1337 verluchting door Meester van Fauvel en Richard & Jeanne de Montbaston
literatuur:
- Parijs 1981, nr. 350
- Rouse & Rouse 2000, II, p. 205-6
Ms fr 24209 Guillaume de Tyr, Histoire d’Outremer, Parijs, 1337-1353 lit: Rouse & Rouse 2000, II, p. 206 Ms fr 24386 Jacques de Longuyon, Vœux du paon; Jean le Court, Restor du paon, Parijs, ca 1325-1342 verluchting door Meester van Thomas de Maubeuge en Richard & Jeanne de Montbaston
literatuur:
- Rouse & Rouse 2000, II, p. 178, 206
Ms fr 24389 Guillaume de Lorris en Jean de Meun, Le roman de la rose, Parijs, ca 1325-1353
literatuur:
- Rouse & Rouse 2000, II, p. 205
Ms fr 25521 Jacques de Longuyon, Vœux du paon, Parijs, ca 1325-1353 verluchting door Meester van Thomas de Maubeuge en Richard & Jeanne de Montbaston
lit: Rouse & Rouse 2000, II, p. 206
Ms fr 25526 Guillaume de Lorris en Jean de Meun, Le roman de la rose, Parijs, ca 1325-1353
literatuur:
- Kuhn 1911, p. 40
- Camille 1992, p. 148-9
- Koldeweij 1995
- Rouse & Rouse 2000, II, p. 206
- Braet 2003
Ms lat 3254 Summa Astesani, Parijs, 1337-1353 lit: Rouse & Rouse 2000, II, p. 206
Parijs, Bibliothèque Ste-Geneviève
Ms 20-21 Guiard des Moulins, Bible historiale, Parijs, ca 1325-1353 verluchting door dl 1 door Meester van Fauvel, verluchting dl 2 door Meester van Fauvel en Richard & Jeanne de Montbaston
lit: Rouse & Rouse 2000, II, p. 199-200, 206
Valencia, Biblioteca Universitaria
Ms 863 Frère Laurent, Somme le roi; vices et vertus, Parijs, ca 1325-1353
lit: Rouse & Rouse 2000, II, p. 206
Vaticaanstad, Biblioteca Apostolica Vaticana
Ms Rossi 457 Giles de Rome, Livre du gouvernement des rois et des princes; Vegetius, De la chose de la chevalerie, Parijs, ca 1325-1353
literatuur:
- Rouse & Rouse 2000, II, p. 206
Literatuur
- Parijs, Ambroise Firmin-Didot, Catalogus 12 april 1897, lot 59
- Kuhn 1911, p. 40
- Sotheby’s 28 maart 1923, lot 707
- De Ricci 1935-1940, II, p. 620, 1336
- Londen, Sotheby’s, Catalogus 1 juli 1946 (Phillipps), lot 7
- Sotheby’s 6 december 1954, lots 8, 9
- Sotheby’s 10 december 1962, lot 105
- Pächt & Alexander 1966 (I), nr. 604
- Kraus 1974, nr. 24
- Enschede 1975, nr. 27
- Von Euw & Plotzek 1979-1985, band 4, ms. XV 5
- Parijs 1981, nrs. 348, 350
- Sotheby’s 14 juli 1981, lot 26
- Kraus 1983 (Catalogus 165), nr. 4
- Randall 1989, nr. 65, p. 173-176
- Sotheby’s 19 juni 1990 (Eric Korner), lot 14
- Sotheby’s 17 december 1991, lot 21
- Camille 1992, p. 147, 148, 149
- Alexander 1992, p. 23, 60, 68, 185, figs 87, 111
- Avril & Reynaud 1993, p. 165-166
- De Hamel 1994, p. 152, pl. 130
- Stones 1994, p. 262 e.v.
- Koldeweij 1995
- McMunn 1999
- Komada 2000, vol. II, p. 386, 409, 419, 538, 558, 573, 579, 584, 587, 595, 600; vol III, p. 844-849
- Rouse & Rouse 2000, I, p. 235-260 (hoofdstuk 9); II, p. 177, 199-200, 202-206 (appendix 9a)
- Den Haag 2002, nrs. 36a en 36b, p. 84, 85
- Braet 2003
- Sotheby’s 22 juni 2004, lot 17
- Cambridge 2005, nr. 123
- New York 2005-2006, nr. 21
- Bel & Braet 2006, p. 127, nt 35
- Sotheby’s 29 juni 2007, lots 10, 11
- Los Angeles 2010-2011, nr. 18
- Binski & Zutshi 2011, nr. 328
- London 2011, nrs. 66, 91
- Les Enluminures 2014-cat 18, nr. 1
- Sotheby’s 8 juli 2014, lot 16