Meester van Claude de France

Frans boekverluchter, werkzaam in Tours vanaf het begin van de 16^e eeuw. De Meester van Claude de France ontleent zijn door Sterling 1975 gegeven naam aan een tweetal door hem verluchtte handschriften voor Claude de France (1499-1524), dochter van Anne van Bretagne en (toekomstig) echtgenote van koning François I.

Deze handschriften worden thans bewaard te New York, Pierpont Morgan Library (voorheen verzameling A. Rosenberg) en te Parijs, particuliere verzameling. Ook voor Renée de France, zuster van Claude en (toekomstig) echtgenote van Hercule II d’Este, verluchtte onze meester een klein gebedenboek (Modena, Biblioteca Estense).

De meester van Claude de France is, naast Jean Bourdichon en Jean Poyer, een van de leidende boekverluchters uit Tours in zijn tijd.

Zijn werk werd vroeger nog al eens verward met dat van Jean Bourdichon.

Zo worden de vroeger aan Bourdichon toegeschreven 8 losse miniaturen uit een getijdenboek (2 in Parijs, Ecole; 2 in Londen, Sotheby’s, 2 december 1997;  in Londen, Sotheby’s 6 december 2011, 2 in Parijs, Les Enluminures, Catalogus 2001- Illuminations en Catalogus 15 France 1500 en 1 Verblijfplaats onbekend), thans door Avril & Reynaud 1993 (die nog spraken over 7 miniaturen, waar in Sotheby’s 2011 er nog eentje aan kan worden toegevoegd), nr. 176 geherrangschikt onder de naam Meester van Claude France.

Mogelijk (Sotheby’s 2011) behoorden deze miniaturen tot een handschrift waarvan thans de kalender bewaard wordt in New York, Pierpont Morgan Library, ms M 1171.

Dat het werk van Bourdichon en de Meester van Claude de France soms moeilijk uit elkaar te houden is en sterk op elkaar lijkt blijkt bijvoorbeeld uit de bij Londen, Sotheby’s, Catalogus 2 december 1997, lot 30 blad met Franciscaner Heiligen afgebeelde renaissancedeur achter deze Heiligen, welke deur we in detail terugzien in de alkoof achter de Maagd en het Kind op een miniatuur van de hand van Bourdichon, thans bewaard te Parijs, Louvre, RF 3890.

De Meester van Claude de France werd opgeleid in het atelier van Jean Bourdichon. Hij specialiseerde zich aldaar in verschillende soorten randversieringen en adopteerde Italiaanse modellen geïmporteerd door Giovanni Todeschino. Een (mogelijk) voorbeeld van de samenwerking tussen deze drie verluchters treffen we aan in het Getijdenboek voor Koning Frederick III van Aragon, thans bewaard te Parijs, Bibliothèque Nationale, ms lat 10532.

De Meester van Claude de France schijnt pas vanaf 1510 zijn eigen volledige miniaturen te hebben geschilderd.

Wieck 1983 omschrijft de stijl van de Meester van Claude de France als bijzonder fijn en delicaat, met name in de behandeling van het atmosferisch perspectief.

De Meester van Claude de France kan mogelijk worden geïdentificeerd als een zekere Eloy Tassart, blijkens documenten actief als hofverluchter van Claude de France in 1521 en 1523. Mede hierom dateert König 2012 het Parijse handschrift voor Claude de France thans rond 1520-1523 (in plaats van de voorheen gebruikelijke datering van 1515-1517).

Catalogus

Baltimore, Walters Art Gallery

Ms W 295 getijdenboek, Tours, ca 1500-1503, Jean Poyer en Meester van Claude de France

literatuur:

• De Ricci 1935-1940, I, p. 804, nr. 301
• Plummer 1982, p. 87
• Wieck 1988 (2001), nr. 67, pl. 20
• Randall 1992, nr. 185
• Wieck, Voelkle & Hearne 2000, p. 189
• Hofmann 2004, p. 79-80

Cambridge, Harvard University, Houghton Library

Ms Typ 252 evangeliegedeelten, Tours, ca 1510-1515

literatuur:

• New York 1982, nr. 128

Londen, British Library

Ms add 35315 getijdenboek, Tours, tegen 1515-1520 verluchting door Jean Poyer en de Meester van Claude de France

literatuur:

• Avril & Reynaud 1993, nr. 178
• Hofmann 2004, p. 103-106

Londen, Christie’s

Catalogus 13 juli 2016, lot 120 Von Erlach ‘Holy Shroud’ Gebedenboek, verluchting door de Meester van Claude de France en anoniem Zwitsers verluchter, Tours en Zwitserland, ca 1520s en ca 1540s

literatuur:

• Christie’s 13 juli 2016, lot 120

Londen, Sotheby’s

Catalogus 11 december 1984, lot 63 getijdenboek, Tours, begin 16^e eeuw

literatuur:

• Sotheby’s 2 december 1997, p. 32

Catalogus 2 december 1997, lot 30 twee bladen met Alle Heiligen en Franciskaner Heiligen uit een getijdenboek, Tours, ca 1510-1515

literatuur:

• Sotheby’s 2 december 1997, lot 30

Catalogus 6 december 2011, lot 25 blad met de Kruisdraging uit een getijdenboek, Tours, ca 1510-1515

literatuur:

• Sotheby’s 6 december 2011, lot 25

Lyon, Bibliotheque municipale

Ms 1558 getijdenboek, Tours, ca 1500-1505 Jean Poyer en Tours, ca 1515 Meester van Claude de France: St Hieronymus boetedoende

Modena,  Biblioteca Estense

Ms lat 614 Petites Prières van Renée de France, Tours, ca 1515-1517 (in 1994 gestolen, verblijfplaats sedertdien onbekend)

literatuur:

• Avril & Reynaud 1993, p. 319

New York, Pierpont Morgan Library

Ms M 1166 Prières van Claude de France, Tours, ca 1515-1517

literatuur:

• New York 1982, nr. 127
• Avril & Reynaud 1993, p. 319
• Wieck 2010
• Wieck 2014

Parijs, Bibliothèque de l’Arsenal

Ms 291 getijdenboek, Tours, ca 1510-1515

literatuur:

• Avril & Reynaud 1993, nr. 177

Parijs, Bibliothèque Nationale

Ms lat 10532 getijdenboek voor Koning Frederick III van Aragon, Tours, ca 1501-1504 verluchting door Giovanni Todeschino, Jean Bourdichon en de Meester van Claude de France?: de randen

Parijs, Ecole nationale des beaux-arts

Ms M 94 en 95 twee bladen met de hl. Antonius van Padua en de hl. Geneviève uit een getijdenboek, Tours, ca 1510-1515

literatuur:

• Parijs 1904, nrs. 123, 124
• Sterling 1975, p. 23-26
• Avril & Reynaud 1993, nr. 176

Parijs, Les Enluminures

Catalogus 2001 Illuminations Nr. 11 blad met de Bespotting van Christus uit een getijdenboek, Tours, ca 1510-1515

literatuur:

• Sotheby’s 7 december 1999, lot 19
• Les Enluminures

Catalogus 15 France 1500

Nr 35 blad met St. Lucas uit een getijdenboek, Tours, ca 1510-1515

literatuur:

• Sotheby’s 6 december 2011 in lot 25

Parijs, Particuliere Collectie

Getijdenboek van Claude de France, Tours, ca 1520-1523

literatuur:

• Avril & Reynaud 1993, p. 319
• Sotheby’s 6 december 2011 in lot 25
• König 2012

Verblijfplaats onbekend

Blad met St. Markus uit een getijdenboek, Tours, ca 1510-1515

literatuur:

• Avril & Reynaud 1993, p. 319
• Sotheby’s 6 december 2011 in lot 25

Literatuur

1. Parijs 1904, nrs. 123, 124
2. De Ricci 1935-1940, I, p. 804, nr. 301
3. Sterling 1975, p. 23-26
4. New York 1982, nrs. 127, 128
5. Plummer 1982, p. 87
6. Wieck 1988 (2001), nr. 67, pl. 20
7. Randall 1992, nr. 185
8. Avril & Reynaud 1993, p. 319, nrs. 176-178
9. Sotheby’s 2 december 1997, lot 30, p. 31-33
10. Sotheby’s 7 december 1999, lot 19
11. Wieck, Voelkle & Hearne 2000, p. 189
12. Les Enluminures catalogus 10 – 2001, nr. 11
13. Les Enluminures 2001 – France 1500, nr. 35
14. Hofmann 2004, p. 79-80, 103-106
15. Wieck 2010
16. Sotheby’s 6 december 2011, lot 25
17. König 2012
18. Wieck 2014
19. Christie’s 13 juli 2016, lot 120