Parijs, Bibliothèque Nationale, Ms lat 10527, f. 1v: Kruisiging (detail)

Meester van Clemens VII

Frans boekverluchter, werkzaam te Avignon in het laatste kwart van de 14e eeuw. Hij ontleent zijn in de catalogus van Sotheby’s van 18 juni 1991, lot 120 gegeven naam aan zijn belangrijkste opdrachtgever, de tegenpaus Clemens VII. Waarschijnlijk identificeerbaar als Jean de Toulouse.

Deze eerste tegenpaus van het Westers Schisma, wiens echte naam Robert van Genève was, werd geboren in 1342 en overleed in Avignon op 16 september 1394, na vanaf 20 september 1378 tot paus te zijn gekozen. Clemens VII werd gesteund door Karel V van Frankrijk, met wie hij verwant was.

Van de in opdracht van paus Clemens VII door onze meester vervaardigde werken zijn bewaard gebleven een missaal (Parijs, Bibliothèque Nationale, ms. lat 848) en een rijkelijk verlucht gebedenboek, in voormelde catalogus van Sotheby’s omschreven als het belangrijkste Franse gotische gebedenboek aangeboden op de open markt sinds het Getijdenboek van Savoye (New Haven, Yale University, Beinecke Rare Book and Manuscript Library, ms. 390) in 1967 en het Psalter van Bonne van Luxemburg (New York, Metropolitan Museum of Art, the Cloisters) in 1948.

Het gebedenboek bevat maar liefst 130 afbeeldingen van het wapen van Clemens VII, terwijl de pauselijke tiara 7 keer wordt afgebeeld. De paus zelf is twee keer geschilderd, op folio f. 1v en op folio 66v, waar we hem geknield zien met zijn gebedenboek voor de Maagd en het Kind, terwijl hij wordt aanbevolen door zijn patroonheilige Sint Clemens (de tweede paus, na Sint Petrus). Een engel met de pauselijke tiara zweeft rechtsboven. Al met al is aldus sprake van een niet erg bescheiden tentoonspreiden van pauselijke macht.

De Meester van Clemens VII behoorde tot een groep boekverluchters in de entourage van het pauselijke hof in Avignon gedurende het Westerse Schisma, waartoe onder meer behoorden de verluchters Jean de Toulouse (Giovanni da Tolosa), Jean Bandini en Sancho Gonthier. De Meester van Clemens VII zal met een van hen (waarschijnlijk Jean de Toulouse) te vereenzelvigen zijn.

Catalogus

Avignon, Bibliothèque municipale

Ms 225 getijdenboek, Avignon, ca 1375-1400

literatuur:

  • Sotheby’s 18 juni 1991, p. 190

Baltimore, Walters Art Gallery

Ms W 237 getijdenboek, Avignon, ca 1400

literatuur:

  • Wieck 1988 (2001), nr. 17, pl. 28
  • Randall 1989, nr. 78
  • Sotheby’s 18 juni 1991, p. 188

Bergamo, Biblioteca Civica

Ms Cass 2.14 Getijdenboek van Valentina Visconti d’Orléans, Avignon, ca 1375-1400

literatuur:

  • Sotheby’s 18 juni 1991, p. 187

Londen, British Library

Ms Harley 2979 getijdenboek, Avignon, ca 1375-1400

literatuur:

  • Sotheby’s 18 juni 1991, p. 190
  • Backhouse 2004 (1), nr. 35
  • New York 2005, p. 262 nt 3
  • Manzari 2006, pp. 241, 243-45, 249, 266, 348, 349, fig. 124 (f. 95v)

Londen, Sotheby’s

Catalogus 18 juni 1991 Lot 120 Gebedenboek van tegenpaus Clemens VII, Avignon, ca 1378-1383

literatuur:

  • Sotheby’s 18 juni 1991, lot 120

New York, Public Library

Ms Spencer 49 getijdenboek, Avignon, ca 1375-1400

literatuur:

  • Sotheby’s 18 juni 1991, p. 190
  • New York 2005, nr. 55

Oxford, Keble College

Ms 15 getijdenboek, Avignon, ca 1375-1400

literatuur:

  • Parkes 1979, p. 41-46
  • Sotheby’s 18 juni 1991, p. 190
  • Rollo-Koster & Izbicki 2009, p. 287

Parijs, Bibliothèque Nationale

Ms lat 848 missaal van paus Clemens VII, Avignon, ca 1375-1400

literatuur:

  • Leroquais 1924, II , p. 328-330, pl. LXIV-LXVII
  • Avignon 1978, p. 67-8
  • Sotheby’s 18 juni 1991, p. 187
  • Rollo-Koster & Izbicki 2009, p. 289

Ms lat 10527 getijdenboek, Avignon, ca 1375-1400

literatuur:

  • Parijs 1981, nr. 315
  • Sotheby’s 18 juni 1991, p. 190
  • Rollo-Koster & Izbicki 2009, p. 287

Vaticaanstad, Biblioteca Apostolica Vaticana

Ms pal lat 540 Gebedenboek van Blanche van Genève, zuster van paus Clemens VII, Avignon, ca 1375-1400

literatuur:

  • Morello 1988, nr. 100
  • Sotheby’s 18 juni 1991, p. 187

Wenen, Osterreichische Nationalbibliothek

Ms s.n. 9450 getijdenboek, Avignon, ca 1375-1400

literatuur:

  • Pächt-Thoss 1974, p. 141-145, pl. 258-284
  • Sotheby’s 18 juni 1991, p. 190

Literatuur

  1. Leroquais 1924, II, p. 328-330, pl. LXIV-LXVII
  2. Pächt-Thoss 1974, p. 141-145, pl. 258-284
  3. Avignon 1978, p. 67-8
  4. Parkes 1979, p. 41-46
  5. Parijs 1981, nr. 315
  6. Morello 1988, nr. 100
  7. Wieck 1988 (2001), nr. 17, pl. 28
  8. Randall 1989, nr. 78
  9. Sotheby’s 18 juni 1991, lot 120, p. 184-192
  10. Backhouse 2004 (1), nr. 35
  11. New York 2005, nr. 55
  12. Manzari 2006, pp. 241, 243-45, 249, 266, 348, 349, fig. 124 (f. 95v)
  13. Rollo-Koster & Izbicki 2009, p. 281 ev
  14. Fleck 2010