Malibu, J. Paul Getty Museum, Ms 2 Getijdenboek van Lee, f. 127v (detail): The Last Judgment; Master of Guillebert de Mets

Meester van Guillebert de Mets

Master of Guillebert de Mets | Maître de Guillebert de Mets

Direct link to:

Parijs, Bibliothèque de l’Arsenal, Ms 5070

Vlaams boekverluchter, actief tussen ongeveer 1415 en 1445-60. De Meester van Guillebert de Mets ontleent zijn naam aan twee manuscripten die de schrijver Guillebert de Mets signeerde. Het ene handschrift betreft een verzamelhandschrift met o.a. werken van Christine de Pisan, alsmede een door Guillebert zelf vervaardigde beschrijving van de stad Parijs (Brussel, Koninklijke Bibliotheek, ms. 9559-64).

Het andere handschrift betreft een exemplaar van Boccaccio’s decameron (Parijs, Bibliothèque de l’Arsenal, ms 5070), aan welk handschrift de Meester van Guillebert de Mets bijna 1/3 gedeelte van de 100 miniaturen bijdroeg. 

De schrijver Guillebert de Mets werd in de oudere literatuur wel aangezien voor de verluchter van de door hem gesigneerde handschriften (Bradley 1887-1889, II, p. 16).

Parijs, Bibliothèque de l’Arsenal, Ms. 5070, f. 132v (detail)

De Meester van Guillebert de Mets en de iets jongere Meester van de Privilegiën van Gent en Vlaanderen (hun gelijksoortige stijlen zijn gemakkelijk te verwarren, zie Martens 2002, p. 935) waren de leidende Vlaamse verluchters van het 2e kwart van de 15e eeuw.

De Meester van Guillebert de Mets heeft zijn wortels in de Franse kunst en gebruikte Parijse modellen. Vooral de invloed van de Meester van Boucicaut en de Meester van Bedford is bij hem sterk aanwezig.

Hij kreeg wellicht al voor 1419 een opdracht van Jan zonder Vrees. Dat blijkt uit het volumineuze en geweldig rijk verluchte getijdenboek van deze hertog (Parijs, Bibliothèque Nationale, ms. Nouv. Acq. Lat. 3055), dat in Parijs schijnt te zijn ontstaan en waarin men een aantal illustraties van zijn hand herkent.

Aan dit getijdenboek heeft ook de Meester van Daniël Rym meegewerkt. Mede met het oog hierop wordt wel gesteld dat laatstgenoemde meester vereenzelvigd kan worden met (de vroege fase van de stijl van) de Meester van Guillebert de Mets.

In de recentere literatuur echter wordt de verluchter van het Getijdenboek van Jan zonder Vrees genoemd Meester van het Getijdenboek van Jan zonder Vrees (Parijs-Brussel 2011-2012, nr. 14, p. 159).

Daarna vestigde hij zich in Vlaanderen, waar hij werkzaam was tussen 1430 en 1450. Het is echter nog niet uitgemaakt waar zijn atelier moet worden gelokaliseerd. Gent behoort tot de mogelijkheden (zie Martens 2002, p. 928-930). Vanwijnsberghe 2017 noemt echter inmiddels als meest waarschijnlijke locatie Geraardsbergen (Grammont).

De algemene kenmerken van het werk van de Meester van Guillebert de Mets zijn vooreerst de zwarte contourlijnen en de emailachtige kleuren, waarbij intens groene en blauwe tonen opvallen. Soms spreidt hij zilver in grote vlakken uit op wapenuitrustingen. Ook voor de weergave van de lucht gebruikt hij deze techniek.

Een mooi voorbeeld hiervan treffen we aan op de miniatuur met de Kruisiging op f. 142r in het getijdenboek geveild bij Sotheby’s op 16 juni 1997 (Beck), lot 23, afbeelding p. 185. Vandaar dat hij vroeger ook met de noodnaam Meester met de Zilveren Hemelen werd aangeduid.

Deze naam is overigens weer in ere hersteld door Vanwijnsberghe 2017. Hij onderscheidt 2 navolgers van de bovengenoemde Meester van het Getijdenboek van Jan zonder Vrees, te weten een Hand A (aan te duiden als de Meester van Guillebert de Mets, die mogelijk te vereenzelvigen is met Jan Ramont, zie hierna) en een Hand B (aan te duiden als de Meester van de zilveren wolkenhemels – Maître aux ciels d’argent).

Typisch voor het werk van de Meester van Guillebert de Mets zijn voorts de grote bladeren in de randen rond de miniaturen, welke de bladzijden een spectaculair aanzicht geven. De Meester van Guillebert de Mets werd vroeger wel geïdentificeerd als Jean de Pestivien (De Hamel 1986, pl. 160).

Parijs, Bibliothèque Nationale, Ms nouv acq lat 3112 getijdenboek ” Van der Meere”, f. 56v Laatste Oordeel

Tussen 2014 en 2016 (gepubliceerd in Vanwijnsberghe 2017) liep een onderzoeksproject onder leiding van Dominique Vanwijnsberghe. Op basis van een omvangrijke reeks documenten, waarvan sommige nog ongepubliceerd, werd in een eerste fase van dit project gepoogd om de voornaamste verluchter van de groep te identificeren als Jan Ramont (ook Johannes of Jean Ramont), een boekverluchter die mogelijk werd opgeleid in Vlaanderen en in Parijs, woonachtig was te Gent, maar ook actief was in Doornik (Tournai).

Dominique Vanwijnsberghe heeft twee miniaturisten ontdekt die in Doornik werkzaam waren namelijk Johannes Ramon l’aisné die er meester werd in 1432 en Jean Ramon le Jeune die het meester-statuut haalde in 1454.

Het werkterrein in Gent en Doornik en de status van de opdrachtgeefster, de hertogin van Bourgondië stemmen goed overeen met het profiel van ‘hand A’ uit de groep van de Meesters van Guillebert de Mets. De zoon van Johannes Ramon l’aisné (de oude), Jean Ramon le Jeune (de jonge), zou dan vereenzelvigd kunnen worden met de Meester van de Privileges van Gent en Vlaanderen.

Malibu, J. Paul Getty Museum, Ms 2 Getijdenboek van Lee, f. 18v: Sint Joris en de draak

Catalogus

Baltimore, Walters Art Gallery

Ms W 170 getijdenboek, Gent (?) ca 1430-1440, door Dogaer 1987 met een vraagteken toegeschreven aan de Meesters van de Gouden Ranken, door Randall 1997 in verband gebracht met het werk van de Meester van Guillebert de Mets

literatuur:

  • Dogaer 1987, p. 31
  • Randall 1997, nr. 231

Ms W 719 getijdenboek, Gent of Tournai, ca 1455-1460, verluchting door Meester van de Privilegiën van Gent en Vlaanderen, stijl van de Meester van Guillebert de Mets

literatuur:

  • Dogaer 1987, p. 36 als Meester van Guillebert de Mets
  • Randall 1997, nr. 241
  • Clark 2000, p. 195-7

Voor verdere literatuur zie onder Meester van de Privilegiën van Gent en Vlaanderen

Berlijn, Staatliche Museen Preussischer Kulturbesitz, Kupferstichkabinett

Ms lat oct 340 getijdenboek, Brugge, ca 1460, Meester van Guillebert de Mets, omgeving Willem Vrelant

literatuur:

  • Dogaer 1987

Bologna, Biblioteca Universitaria

Ms 1138 getijdenboek

literatuur:

  • Winkler 1925 (1978), p. 161
  • Brussel 1959, nr. 9

Brugge, Stadsbibliotheek

Ms 333 getijdenboek

literatuur:

  • Winkler 1925 (1978), p. 162
  • Brugge 1927, bijvoegsel, nr. 151
  • Brussel 1959, nr. 3

Brussel, Koninklijke Bibliotheek

Ms 9005-6 Augustinus, Cité de Dieu, Gent, ca 1420-1435

literatuur:

  • Winkler 1925 (1978), p. 162-3
  • Gaspar & Lyna 1945, nr. 213, pl. CXXV-CXXVI
  • Brussel 1959, nr. 5
  • Smeyers 1998, p. 245-8
  • Parijs-Brussel 2011-2012, nr. 15

Ms 9015 Augustinus, la cité de Dieu (Franse vertaling door Raoul de Presles), volume I, Brussel en Gent of Tournai, ca 1445, geschreven door Nicolas Cotin voor Jean Chevrot, bisschop van Tournai (Doornik), verluchting door de Meester van de Chevrot-Augustinus: f. 1r: frontispice met de geestelijke en de wereldlijke macht verenigd; werkplaats van Meester van Guillebert de Mets en Meester van de Privilegiën van Gent en Vlaanderen: overige miniaturen

literatuur:

  • Smeyers 1998, p. 260-262
  • Leuven 2002, nr. 73
  • Parijs-Brussel 2011-2012, nr. 18

Ms 9559-64 verzamelhandschrift, Gent, 1434

literatuur:

  • Winkler 1925 (1978), p. 166
  • Gaspar & Lyna 1945, nr. 218, pl. CXXIX
  • Brussel 1959, nr. 2
  • Dogaer 1987,p. 31, 33-37
  • Parijs-Brussel 2011-2012, nr. 11

Ms 9596 -9597 Christine de Pisan, L’épitre d’Othea a Hector, na 1434

literatuur:

  • Smeyers 1998, p. 245

Ms 9881-2 Seneca, Tragoediae ca 1425

literatuur:

  • Keulen 1987, p. 174
  • Smeyers 1998, p. 245

Ms 9902

literatuur:

  • Keulen 1987, p. 174

Ms 10772 getijdenboek, Gent, ca 1420-1430

literatuur:

  • Brussel 1959, nr. 8
  • Parijs-Brussel 2011-2012, nr. 12

Ms IV 1113 getijdenboek van Margaretha van Escornaix, Gent, ca 1445

literatuur:

  • Smeyers 1998, p. 248, 250
  • Leuven 2002, nr. 72
  • Parijs-Brussel 2011-2012, nr. 16

Gent, Universiteitsbibliotheek

Ms 198 getijdenboek, oorspronkelijk gedeelte door navolger van de Meester van Guillebert de Mets, toegevoegd gedeelte door anoniem Noord-Nederlands verluchter wiens hand ook wordt aangetroffen in Den Haag, Koninklijke Bibliotheek, ms 131 g 4 = Meester van de Bostonse Stad Gods, thans geïdentificeerd als Antonis Rogiersz. uten Broec 

literatuur:

  • Brussel 1959, nr. 4

Keulen, Renate König Collectie

Ms nr. 17 getijdenboek, Vlaanderen (Brugge?), ca 1415-1430 en 1430-1435, verluchting door Meester van Guillebert de Mets: f. 14v Antonius, 16v Sint Joris; een van de Meesters van Otto van Moerdrecht: 52v gevangenneming, 64v Christus voor Pilatus, 69v geseling, 76v Kruisiging; 80v Kruisafneming, 86v graflegging, 101v Hof van Olijven; meester uit de omgeving van de Meesters van de Beaufortheiligen: f. 22v Hemelvaart Christus, 32v Johannes, 34v Lukas, 36v Mattheüs, 38v Markus, 41v Mariadood; meester uit de omgeving van de Meesters van de Gouden Ranken: f. 26v Maria lactans, 97v Man van Smarten; anoniem meester: de 11 gehistorieerde initialen

literatuur:

  • Keulen 2001 (1), nr. 17

Lille, Médiathèque municipale Jean Lévy

Ms 614 Dits moreaulx des philosophes, ca 1450, verluchter uit omgeving van de Meester van Guillebert de Mets

literatuur:

  • Smeyers 1998, p. 334-5

Londen, British Library

Ms Harley 2897 brevier van Jan zonder Vrees (zomerdeel, winterdeel is Londen, British Library, ms add 35311), Parijs, ca 1413-1419 verluchting door Meester van het Breviarium van Jean sans Peur en werkplaats: f. 188v, 282, 282v, 283v, 284, 285, 285v, 288v, 290, 302, 303v, 315, 321v, 323, 326, 328v, 333, 336, 338, 338v, 339v, 340v, 347v, 350v, 351v, 353, 379, 381v, 399v, 406, 421, 422v, 426, 426v, 435; de Meester van Egerton 1070: f. 159, 249, 252v, 254v, 258, 385; artiest uit de omgeving van de Meester van de Nederige Madonna’s: f. 156, 157v, 158v, 160, 161, 164v, 170, 179v, 182, 184, 186v, 211v, 220, 225v, 228, 229v, 349, 358, 366v, 380, 390v, 394v, 396, 401, 404v, 407v, 440v, 444v, 447v, 449v; toegevoegd psalterdeel ca 1420-1440 door Meester van Guillebert de Mets: f. 23v, 33v, 42v, 50v, 72v, 84

literatuur:

  • Winkler 1925 (1978), p. 177-8
  • Byvanck 1930, p. 102
  • Meiss 1970
  • Meiss 1974, I, 66, 169, 232-33, 234-37, 276, esp. 325-28, 393, 419, 471 n. 661, II, figs. 610, 618, 619, 621, 622, 893
  • Martens 2002, p. 921, 931
  • Parijs 2004 (5), nr. 50
  • Nijmegen 2005, nr. 115
  • Clark 2008

Londen, Sotheby’s

Catalogus 3 juli 1984, lot 89 getijdenboek, ca 1430-50

literatuur:

  • Sotheby’s catalogus 3 juli 1984, lot 89
  • De Hamel 1986, pl. 160

Catalogus 2 december 1986, lot 12 los blad uit getijdenboek Sotheby’s 3 juli 1984, lot 89, met St. Catharina, ca 1430-50

literatuur:

  • Sotheby’s catalogus 2 december 1986, lot 12

Catalogus 16 juni 1997 (Beck), lot 23 getijdenboek, Doornik, ca 1425-35

literatuur:

  • Sotheby’s catalogus 16 juni 1997 (Beck), lot 23

Malibu, J. Paul Getty Museum

Ms 2 Getijdenboek van Lee, Vlaanderen, ca 1450-1455, verluchting door Meester van Guillebert de Mets, Meester van het Lee Getijdenboek

Malibu, J. Paul Getty Museum, Ms 2 Getijdenboek van Lee, f. 13v Veronika

literatuur:

  • Sotheby’s 18 mei 1981, lot 15
  • Biblioteca Apostolica Vaticana 1992, p. 267
  • Smeyers 1998, p. 248-9
  • Martens 2002, p. 921 nt 1, p. 922-5

New York, Pierpont Morgan Library

Ms M 46 getijdenboek, Gent (?) ca 1420-1430; Engeland, ca 1420

New York, Pierpont Morgan Library, Ms M 46, f. 23v: Christoffel

literatuur:

  • Leuven 1993, nr. 50
  • Wieck 1997, nr. 86

Ms M 287 getijdenboek, Noord-Frankrijk of Vlaanderen, ca 1445, omgeving van de Meester van Guillebert de Mets

literatuur:

  • New York 1982, nr. 17

Ms M 304 getijdenboek

literatuur:

  • Brussel 1959, nr. 10
  • New York 1982, nr. 16

Ms M 357 getijdenboek, Doornik, ca 1425-1435

literatuur:

  • Sotheby’s catalogus 16 juni 1997 (Beck), p. 188

Ms M 439 getijdenboek, Gent (?) ca 1420-1430 verluchting oorspronkelijk toegeschreven aan de Meester van Guillebert de Mets, thans toegeschreven aan de Meester van het Getijdenboek van Jan zonder Vrees

literatuur:

  • Leuven 1993, nr. 49
  • Parijs-Brussel 2011-2012, in nr. 14 (p. 159) daar als Meester van het Getijdenboek van Jan zonder Vrees

Parijs, Bibliothèque de l’Arsenal

Ms 5070 Boccaccio, Decamerone, ca 1445, verluchting door de Meester van Guillebert de Mets: f. 1-46v, 97v, 103v, 108v, 116-144v, 150v, 175, 195-221v en de Meester van Mansel

Parijs, Bibliothèque de l’Arsenal, Ms. 5070, f. 211v

literatuur:

  • Winkler 1915, p. 320
  • Winkler 1925 (1978), p. 194
  • Durrieu 1927, p. 42-3, pl. 4
  • Martin & Lauer 1929, p. 41, pl. 50
  • Brussel 1959, nr. 1
  • Avril & Reynaud 1993, nr. 32
  • Smeyers 1998, p. 242-4
  • Martens 2002, p. 921
  • Parijs-Brussel 2011-2012, nr. 10

Parijs, Bibliothèque Nationale

Ms fr 12575 Jean d’Arras, Roman  Mélusyne, 2e kwart 15e eeuw

literatuur:

  • Winkler 1925 (1978), p. 193
  • Brussel 1959, nr. 7
  • Smeyers 1998, p. 243
  • Parijs-Brussel 2011-2012, nr. 13

Ms nouv acq lat 3055 getijdenboek van Jan zonder Vrees, Gent (?) 1410-1419, verluchting oorspronkelijk toegeschreven aan de Meester van Guillebert de Mets en Meester van Daniël Rym, thans toegeschreven aan de Meester van het Getijdenboek van Jan zonder Vrees

literatuur:

  • Leroquais 1939
  • Leuven 1993, nr. 48
  • Parijs-Brussel 2011-2012, nr. 14 daar als Meester van het Getijdenboek van Jan zonder Vrees

Ms nouv acq lat 3112 getijdenboek ” Van der Meere”, Gent, ca 1420-1430

Parijs, Bibliothèque Nationale, Ms nouv acq lat 3112 getijdenboek ” Van der Meere”, f. 1v, 24v

literatuur:

  • Porcher 1961, nr. 17
  • Keulen 1987, p. 174
  • Parijs-Brussel 2011-2012, nr. 17

Philadelphia, Free Library of Philadelphia

Ms Lewis E M 5.19 los blad uit een getijdenboek met The Martyrdom of St. Ursula, Gent of Tournai, ca 1455-1460 Meester van Guillebert de Mets

Philadelphia, Free Library of Philadelphia, Ms Lewis E M 5.19 los blad uit een getijdenboek met The Martyrdom of St. Ursula

Privécollectie

Getijdenboek, ca 1420-1430

literatuur:

  • Keulen 1987, nr. 51

Rijssel, Bibliothèque municipale

Ms 614 Les dits moraux des philosophes

literatuur:

  • Brussel 1959, nr. 12

Vaticaanstad, Biblioteca Apostolica Vaticana

Ms ottob lat 2919 getijdenboek ca 1440

literatuur:

  • Winkler 1925 (1978), p. 198
  • Biblioteca Apostolica Vaticana 1992, p. 266-73
  • Smeyers 1998, p. 248-9

Literatuur

  1. Winkler 1915, p. 320
  2. Winkler 1925 (1978), p. 29-30, 158, 161, 162, 163, 166, 176, 177, 178, 181, 188, 190, 193, 194, 198, 199, 203
  3. Durrieu 1927, p. 42-3, pl. 4
  4. Brugge 1927, bijvoegsel, nr. 151
  5. Martin & Lauer 1929, p. 41, pl. 50
  6. Byvanck 1930, p. 102
  7. Leroquais 1939
  8. Gaspar & Lyna 1945, nr. 213, pl. CXXV-CXXVI; nr. 218, pl. CXXIX
  9. Brussel 1959, nrs. 1, 2, 3, 4, 5, 7, 8, 9, 10, 12
  10. Porcher 1961, nr. 17
  11. Meiss 1970
  12. Meiss 1974, I, 66, 169, 232-33, 234-37, 276, esp. 325-28, 393, 419, 471 n. 661, II, figs. 610, 618, 619, 621, 622, 893
  13. Sotheby’s 18 mei 1981, lot 15
  14. New York 1982, nrs. 16, 17
  15. Sotheby’s catalogus 3 juli 1984, lot 89
  16. De Hamel 1986, pl. 160
  17. Sotheby’s catalogus 2 december 1986, lot 12
  18. Keulen 1987, nr. 51, p. 172-175
  19. Dogaer 1987, p. 31, 33-37
  20. Biblioteca Apostolica Vaticana 1992, p. 266-73
  21. Leuven 1993, nr. 48-50
  22. Avril & Reynaud 1993, nr. 32
  23. Wieck 1997, nr. 86
  24. Sotheby’s catalogus 16 juni 1997 (Beck), lot 23, p. 178-188
  25. Randall 1997, nrs. 231, 241
  26. Smeyers 1998, p. 242-250, 260-262, 334, 335
  27. Clark 2000, p. 195-197
  28. Leuven 2002, nrs. 72, 73
  29. Martens 2002, p. 921-939
  30. Parijs 2004 (5), nr. 50
  31. Nijmegen 2005, nr. 115
  32. Vanwijnsberghe (“Moult bons et notable”) 2007
  33. Clark 2008
  34. Parijs-Brussel 2011-2012, p. 148-151, nrs. 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18
  35. Vanwijnsberghe 2017
  36. Vanwijnsberghe & Verroken 2018