Meester van het Getijdenboek van Jan zonder Vrees
Master of the Hours of John the Fearless | Maître du du livre d’heures de Jean sans Peur
Vlaams boekverluchter, mogelijk werkzaam in Gent rond 1409-1419. Dezer verluchter ontleent zijn door Vanwijnsberghe in Parijs-Brussel 2011-2012 gegeven naam aan het door hem verluchtte getijdenboek voor de Bourgondische hertog Jan zonder Vrees, thans bewaard in Parijs, Bibliotheque Nationale.
De Meester van het Getijdenboek van Jan zonder Vrees is een voorloper van de Meester van Guillebert de Mets. Er worden thans (2024) slechts 2 werken aan hem toegeschreven, waarvan eerst gedacht werd dat het werken waren van deze Meester van Guillebert de Mets dan wel de Meester van Daniël Rym.
Veel composities in het getijdenboek van Jan zonder Vrees gaan terug op pre-Eyckiaanse schema’s. De zin voor het anekdotische detail van deze oudere Vlaamse kunst is hier eveneens sterk aanwezig.
Op folio 195v worden in de benedenmarge een leeuw en een wolf afgebeeld, waarbij de leeuw verwijst naar de Bourgondische hertog en de wolf naar het huis van Orleans. Hiermee wordt gerefereerd aan de diepe vijandschap die tussen beide huizen bestond en die een (eerste) dramatische climax bereikte met de moord op Lodewijk van Orleans in 1407 in opdracht van Jan zonder Vrees.
Het getijdenboek bevat ook andere persoonlijk getinte bijzonderheden. Zo zien we op folio 164v een afbeelding van de hl. Leonardus, patroon der gevangenen. Aangezien deze heilige zelden voorkomt in getijdenboeken, is duidelijk dat diens aanwezigheid verband houdt met een bijzondere reden en wel een herinnering aan de gevangenneming door de Turken van Jan zonder Vrees tijdens de belegering van Nicopolis in 1397.
Een volgende persoonlijk getinte bijzonderheid siert de ondermarge van folio 28v, waarin afgebeeld de Zwaanridder Lohengrin. Dit zou dan een allusie kunnen zijn op het huwelijk van de dochter vannJan zonder Vrees met Alfons IV van Kleef in 1406. De Van Kleefs beweerden af te stammen van deze Lohengrin. Meer in het algemeen verwijst Lohengrin naar de ridder zonder vrees of blaam en de zwaan naar de zuiverheid van de ziel.
Catalogus
New York, Pierpont Morgan Library
Ms M 439 getijdenboek, Gent (?) ca 1420-1430 verluchting oorspronkelijk toegeschreven aan de Meester van Guillebert de Mets, thans toegeschreven aan de Meester van het Getijdenboek van Jan zonder Vrees
literatuur:
- Leuven 1993, nr. 49 daar als (een van de) Meesters van Guillebert de Mets
- Parijs-Brussel 2011-2012, in nr. 14 (p. 159) daar als Meester van het Getijdenboek van Jan zonder Vrees
Parijs, Bibliothèque Nationale
Ms nouv acq lat 3055 getijdenboek van Jan zonder Vrees, Gent (?) 1409-1419, verluchting oorspronkelijk toegeschreven aan de Meester van Guillebert de Mets en Meester van Daniël Rym, thans toegeschreven aan de Meester van het Getijdenboek van Jan zonder Vrees
literatuur:
- Leroquais 1939
- Leuven 1993, nr. 48
- Parijs-Brussel 2011-2012, nr. 14 daar als Meester van het Getijdenboek van Jan zonder Vrees
Literatuur
- Leroquais 1939
- Leuven 1993, nr. 49
- Parijs-Brussel 2011-2012, nr. 14, p. 159-161