Meester van Joos van Wassenaar

(eigen naam, rw)

Vlaams boekverluchter, actief in Gent of Brugge rond 1480-1490. Ontleent zijn door schrijver dezes gegeven naam aan de door hem verzorgde verluchtingen in het zogenaamde Getijdenboek van Joos van Wassenaar, een Brugs burgemeester die reeds in 1456 overleed zodat we moeten aannemen dat dit getijdenboek wellicht in aandenken aan hem door een later familielid is besteld.

De hoofdverluchter van het handschrift is bekend onder de naam Meester van het Wodhull-Haberton Getijdenboek, terwijl ook de Meester van Edward IV en de Meester van Sir John Talbot hun medewerking verleenden.

De meest opvallende miniatuur uit dit manuscript is echter door geen van deze verluchters gemaakt. Het betreft hier een tot op heden in een ander getijdenboek nimmer teruggevonden afbeelding van een naakte vrouw met kam in een badkamer.

Naar alle waarschijnlijkheid is deze afbeelding op te vatten als een moraliserende weergave van de vergankelijk schoonheid en ijdelheid van de vrouw als verleidster. Parallellen kunnen gevonden worden in een paneelschildering van de hand van Willem van Haecht uit 1628, bewaard in het Rubenshuis te Antwerpen. Afgebeeld op dit schilderij wordt een bezoek van de aartshertogen Albrecht en Isabella aan de “constkamer” van Cornelis van der Geest in 1615. In deze kunstkamer bevindt zich een groot aantal schilderijen, waaronder links op de rechterwand een schilderij met een naakte en een geklede vrouw. Dit laatste schilderij wordt beschouwd als een kopie is van een verloren gegaan werk van Jan van Eyck (zie Dhanens 1980, afb. 136, 138).

König 1991 (2) analyseert op p. 278-281 en 294-298 redelijk uitgebreid zowel het thema zelf als degene die verantwoordelijk is voor de vervaardiging ervan. In eerste instantie verwijst König naar een handschrift bewaard in Eton College onder signatuur ms. 265, waarbij als hoofdverluchter de Meester van de Gebedenboeken van omstreeks 1500 optrad.

Voorts ziet hij overeenkomsten met het werk van de door hem nog als Zogenoemde Alexander Bening aangeduide kunstenaar, thans genaamd Meester van de Vlaamse Boethius. Hij wijst in dit verband op het handschrift thans bewaard in Londen, British Library, ms. Royal 15 E 1. In de wijze van afbeelden van de dunne benen met lange voeten en de wijze waarop deze in de sandalen steken, ziet König vervolgens echter weer overeenkomsten met werk van de Meester van Antoon Rolin (Parijs, Bibliothèque Nationale, ms. fr. 9197).

Schrijver dezes ziet ook nog overeenkomsten met het werk van de Meester van de Soane Josephus, een in de omgeving van de Meester van Edward IV te Brugge rond 1470-1490 werkzame verluchter; diens Eva op f. 1r in een Fleur des histoires van Jean Mansel uit een Franse privéverzameling laat de kenmerkende dunne benen en overdreven lange voeten zien van de naakte vrouw in het Getijdenboek van Joos van Wassenaar. Dat hij daarnaast vaker aan de zijde van de eveneens in dit getijdenboek werkzame Meester van Edward IV te vinden is, geeft extra gewicht aan de mogelijkheid beide verluchters met elkaar te vereenzelvigen.

Catalogus

Blackburn, Blackburn Museum and Art Gallery

Ms Hart 21035 getijdenboek, Brugge, ca 1480-1500 verluchting door de Meester van Edward IV (?), de Meester van het Wodhull-Harberton Getijdenboek (?) en de Meester van Joos van Wassenaar

Rotthalmünster, Antiquariat Heribert Tenschert

Catalogus Leuchtendes Mittelalter III (1991), nr. 16, Getijdenboek van Joos van Wassenaar, Gent of Brugge, ca 1480-1490, verluchting door de Meester van het Wodhull-Harberton Getijdenboek; de Meester van Edward IV; de Meester van Sir John Talbot; de Meester  van Joos van Wassenaar: f. 1v naakte vrouw met kam in badkamer, 54v opdrachtgever, 55r hl. Michael, 62r hl. Adriaan, 75v hl. Catharina, 78r hl. Magdalena, 83v de hl. Elisabeth, 219v de dood

literatuur:

• König 1991 (2), nr. 16

Literatuur

König 1991 (2), nr. 16