San Marino (California), Huntington Library, HM 1173, f. 53r: presentatie in de tempel (detail)

Meester van Louthe

Vlaams boekverluchter, ontleent zijn door De Schryver in Gent 1975, dl. 2 gegeven naam aan een getijdenboek dat hij verluchtte voor Thomas Louthe. The owner and his coat of arms appear twice in the volume (fols. 13 and 100v). In 1921, he was identified as Thomas Louthe, on the basis of the calendar, which includes saints of English origin (Edward the Confessor, Edmund, Richard, Dunstan, Kenelm, Oswald). This identification was accepted for a long time. However, in 1998, Lorne Campbell pointed out that the Louthe family coat of arms was “Sable, a wolf salient argent” accompanied by a “crescent argent” and that the latter item is missing on the shields painted in the book of hours. It also turned out that the sable field of the shield was painted over a blue (azure) layer. The original coats of arms — “Azure, a wolf salient argent” — are in fact those of Sir John Donne, as they appear on a triptych painted for him by Hans Memling (National Gallery, London, inv. NG 6275).

 

Leuven, Universiteitsbibliotheek, Ms A 2, f. 13r: annunciatie met in rand de opdrachtgever – f. 100v: opdrachtgever in gebed voor zijn beschermengel

Hoewel aldus beter gesproken kan worden van de Meester van Donne, wordt vooralsnog vastgehouden aan de thans ingeburgerde naam Meester van Louthe.

Omstreden is of de Meester van Louthe een late fase van het werk van Simon Marmion vertegenwoordigt of een zelfstandige artistieke persoonlijkheid is. Het probleem is ontstaan doordat vanaf omstreeks 1480 de zogenoemde Gent-Brugse stijl opduikt. Deze stijl komt onder meer tot uiting in het Louthe-getijdenboek, waaraan bovendien ook nog eens een meester heeft meegewerkt die men in Brugge situeert, te weten de Meester van het Dresdense Gebedenboek. Daarom, zo dacht men, kan dit handschrift bezwaarlijk in Valencijn, alwaar Marmion tot aan zijn overlijden in 1489 gevestigd was, zijn ontstaan. De Meester van Louthe zou dan als een soort tweede Marmion werkzaam zijn geweest in Gent in de omgeving van de Weense Meester van Maria van Bourgondië.

Het is echter ook goed mogelijk dat de Louthegroep de late fase van het oeuvre van Simon Marmion vertegenwoordigt en dat de miniaturen wel degelijk in Valencijn door Marmion werden vervaardigd doch van daaruit naar Gent en Brugge werden gezonden, van (Gents-Brugse) randen werden voorzien en vervolgens in de handschriften werden ingelast.

Een met het Louthe handschrift verwant werk is een thans in de Walters Art Gallery in Baltimore bewaard gebleven getijdenboek. De uit dit handschrift afgebeelde miniatuur met Sint Antonius vertoont nauwe verwantschap met de Sint Antonius in het Louthe handschrift.

Baltimore, Walters Art Gallery, Ms W 194 f. 102v: hl. Antonius (detail) door Simon Marmion/Meester van Louthe

Catalogus

Baltimore, Walters Art Gallery

Ms W 194 getijdenboek, Mons, ca 1490-1497, verluchting door Meester van Antoon Rolin en Simon Marmion/Meester van Louthe: f. 102v: hl. Antonius

literatuur:

  • Leuven 2002, nr. 88
  • Los Angeles-London 2003, nr. 94

Berlijn, Kupferstichkabinett

Ms 78 B 13, nos. 1, 9, 11, 20 vier miniaturen afkomstig uit het “Voustre Demeure” getijdenboek, bewaard te Madrid, Biblioteca Nacional, ms vit 25-5 verluchting door Simon Marmion/Meester van Louthe Zie verder onder Madrid

Chantilly, Musée Condé

Ms 85 getijdenboek van Jean Gros, Valenciennes of Gent, ca 1475-1484 verluchting door Simon Marmion/Meester van Louthe

literatuur:

  • Clark 1992, p. 197, fig. 159-160

Leuven, Universiteitsbibliotheek

Ms A 2 getijdenboek voor Thomas Louthe, Valenciennes of Gent, ca 1480, verluchting door Simon Marmion/Meester van Louthe: o.a. f. 13r annunciatie, 96v Johannes op Patmos, 97v Sint Anna, 98v Sint Catharina, 100v Thomas Louthe met zijn beschermengel voor een altaar, 101v Sint Antonis in de wildernis, 112v Sint Leonard, en de Meester van het Dresdense Gebedenboek: o.a. de kalender en f. 103v martelaarschap van de hl. Sebastiaan, f. 109v aartsengel Gabriël

literatuur:

  • Unterkircher-De Schryver 1969, p. 149-155
  • Gent 1975, II, nr. 612
  • Pächt 1979, p. 191
  • Euw & Plotzek 1982, deel 2, p. 191
  • Clark 1992
  • De Schryver 1992
  • Brinkmann 1997, p. 390
  • Italian Libraries 1997, p. 340-1
  • Smeyers 1998, p. 340-1
  • Dubois 2014

Londen, British Library

Ms add 38126 Huth getijdenboek, waarschijnlijk Valenciennes en/of Gent, ca 1485-1490, verluchting door Simon Marmion/Meester van Louthe en werkplaats, de Meester van de Houghton Miniaturen, Gentse Associés? en, voor wat betreft de ronde miniatuurtjes onder in de kalender, door de Meester van het Dresdense Gebedenboek

literatuur:

  • Kren 1983, nr. 4, p. 33
  • Clark 1992, p. 199-200
  • Los Angeles-London 2003, nr. 33

Londen, Victoria and Albert Museum

Ms Salting 1221 Salting Getijdenboek, Valenciennes of Gent en Brugge, ca 1475-1480 verluchting door Willem Vrelant en werkplaats: f. 15v, de Meester van het Dresdense Gebedenboek, de Meester van Fitzwilliam 268: f. 85v, 97v en 153, en Simon Marmion/Meester van Louthe en werkplaats: de 9 overige volbladminiaturen, o.a. f. 213v hl Hieronymus en de leeuw

literatuur:

  • Winkler 1925 (1978), p. 180
  • Harthan 1977, p. 146-9, daar aangeduid als het Simon Marmion Getijdenboek
  • Clark 1992, p. 196-7, fig. 158
  • Brinkmann 1997, p. 160-162, 164-169, 389
  • Smeyers 1998, p. 341, 344
  • Los Angeles-London 2003, nr. 53

Madrid, Biblioteca Nacional

Ms res. 149 Rolin getijdenboek, Valenciennes of Gent, ca 1455-1465 verluchting door Simon Marmion/Meester van Louthe

literatuur:

  • Gent 1975, II, nr. 596
  • Clark 1992, p. 196, 201
  • Smeyers 1998, p. 345

Ms vitr 25-5 Voustre Demeure getijdenboek, Valenciennes, Gent en Brugge (?), ca 1475-1480 verluchting door de Weense Meester van Maria van Bourgondië, Lieven van Lathem, Simon Marmion/Meester van Louthe en de Meester van het Dresdense Gebedenboek: alle 24 kalenderminiaturen

literatuur:

  • Winkler 1925 (1978), p. 183
  • Pächt 1948, p. 39-40, 67-68
  • Lieftinck 1969, p. 77-108
  • Clark 1992, p. 207 nt 18
  • Brinkmann 1997, p. 183-196, 390
  • Smeyers 1998, p. 395
  • Los Angeles-London 2003, nr. 20

San Marino (California), Huntington Library

HM 1173 Berlaymont Getijdenboek, Valenciennes of Gent, ca 1470-1475 verluchting door Simon Marmion/Meester van Louthe

San Marino (California), Huntington Library, HM 1173, f. 17r: Sint Mattheus aan zijn schrijftafel (detail)

literatuur:

  • Clark 1992, p. 196, fig. 157
  • Los Angeles-London 2003, nr. 12

Tournai (Doornik), Bibliotheque de la Ville

Ms 5 getijdenboek, Valenciennes of Gent, ca 1480-85 verluchting door Simon Marmion/Meester van Louthe (ook weleens genoemd getijdenboek van Hendrik VIII, maar voor het verhaal dat dit getijdenboek toebehoorde aan deze Engelse koning is geen enkel bewijs)

literatuur:

  • Gent 1975, II, p. 364
  • Clark 1992, p. 197-8, 207 nt 12, fig. 161-2
  • Leuven 2002, nr. 90

Turijn, Museo Civico

Ms 558 getijdenboek, Valenciennes of Gent, ca 1455-1465 verluchting door Simon Marmion/Meester van Louthe

literatuur:

  • Clark 1995, p. 195-6, figs. 154, 155, 169

Wenen, Osterreichische Nationalbibliothek

Cod 1857 getijdenboek van Maria van Bourgondië, Gent, ca 1475-80, 1 miniatuur door Simon Marmion/Meester van Louthe: f. 35v: Madonna met Kind en musicerende engelen, 1 miniatuur door Willem Vrelant, 4 miniaturen door de Weense Meester van Maria van Bourgondië, rest van de miniaturen door Lieven van Lathem, kalligrafie en deel drolerieën door Claes Spierinc

literatuur:

  • Thoss 1987, nr. 16
  • Clark 1992, p. 206 nt 1
  • Unterkircher 1993, p. 36, 37 en afbeelding
  • Smeyers 1998, p. 395

Literatuur

  1. Winkler 1925 (1978), p. 180, 183
  2. Pächt 1948, p. 39-40, 67-68
  3. Lieftinck 1969, p. 77-108
  4. Unterkircher-De Schryver 1969, p. 149-155
  5. Gent 1975 (2), nrs. 596, 597, 612
  6. Harthan 1977, p. 146-9
  7. Pächt 1979, p. 191
  8. Euw & Plotzek 1982, deel 2, p. 191
  9. Kren 1983, nr. 4
  10. Thoss 1987, nr. 16
  11. Clark 1992
  12. De Schryver 1992
  13. Unterkircher 1993, p. 36, 37 en afbeelding
  14. Brinkmann 1997, p. 160-2, 164-9, 183-196, 389, 390
  15. Hindman, Levi d’Ancona, Palladino & Saffiotti 1997, p. 61
  16. Italian Libraries 1997, p. 340-1
  17. Smeyers 1998, p. 340, 341, 344, 345, 395
  18. Leuven 2002, nrs. 88, 90
  19. Los Angeles-London 2003, nrs. 12, 20, 33, 53, 94
  20. Dubois 2014

Londen, British Library, Ms add 38126, f. 133v: verzoeking van de heilige Antonius