Parijs, Bibliotheque Nationale, Ms. Latin 1158, f. 97r (detail)

Meester van de Münchener Legenda Aurea

(Master of the Munich Golden Legend | Maître de la Légende dorée de Munich)

Direct link to:

Parijs, Bibliothèque Nationale, Ms Rothschild 2535

Frans boekverluchter, actief in Parijs en later misschien West-Frankrijk in de jaren 1420-1450. Deze meester ontleent zijn naam aan de verluchting van een Legenda Aurea van Jacob Voragine, thans bewaard in München. Hij was de grootste rivaal van de Meester van Bedford met wiens gelijksoortige stijl zijn werk soms wordt verward. Zijn kleuren zijn echter meer intens, zijn gezichten minder rond en zijn engelen hebben vaak een volle blonde haardos.

De Meester van de Münchener Legenda aurea en de Meester van Bedford hebben tenminste twee keer samengewerkt, te weten aan de verluchting van het Sobieski Getijdenboek (thans bewaard in Windsor Castle, Royal Library) en aan de verluchting van het rijkst verluchte (aldus König 2007) getijdenboek van de middeleeuwen: het Bedford Getijdenboek (Londen, British Library, ms add 18850).

Londen, British Library, Ms add 18850, f. 16v: vertrek uit de Ark van Noah (detail, ontwerp Meester van Bedford, miniatuur geschilderd door Meester van de Münchener Legenda Aurea)

Wellicht was de Meester van de Münchener Legenda aurea tevens werkzaam als paneelschilder: Spencer 1977 schrijft hem een paneel in het Louvre (inv. 9618) toe, waarop Jean Jouvenel des Ursins met zijn familie staat afgebeeld. Dit doek werd geschilderd tussen 1445 en 1449 voor de kapel van de familie in de Notre-Dame. Anders dan Spencer 1977 meent Plummer 1982 dat de meester wellicht toch een werkplaats leidde, zulks gelet op een aantal handschriften dat hetzij door een dergelijke werkplaats hetzij door volgelingen is verlucht.

Ungeheuer 2015 schrijft aan de meester in totaal 48 handschriften toe, waarvan 41 getijdenboeken, 2 gebedenboeken, 2 volumes van een breviarium, een missaal en 3 werken met een profane tekst, waaronder de naamgevende Legenda aurea, een Alexanderroman en een stichtelijke tekst.

  1. Amsterdam 3043 : Amsterdam, Rijksprentenkabinet, SK-A-3043
  2. Baltimore 247 : Baltimore, Walters Art Gallery, W. 247
  3. Baltimore 288 : Baltimore, Walters Art Gallery, W. 288
  4. Berlin 439 : Berlin, Staatsbibliothek, Lat. Oct. 439
  5. Boston, collection particulière, livre de prières
  6. Cambridge, FM 63 : Cambridge, Fitzwilliam Museum, ms. Founders 63
  7. Cambridge, FM 82 : Cambridge, Fitzwilliam Museum, ms. McClean 82
  8. Cambridge, UL 23 : Cambridge, University Library, ms. Ii. VI. 23
  9. Collegeville 2 : Collegeville (Minnesota), Saint John University, ms. Bean 2
  10. Dresde 167 : Dresde, Sächsische Landes- und Universitätsbibliothek, ms. A. 167
  11. Einsiedeln 291 : Einsiedeln, Bibliothèque de l’Abbaye, ms. 291 (1108)
  12. Add. 18192 : Londres, British Library, Add. ms. 18192
  13. Heures de Bedford : Londres, British Library, Add. ms. 18850
  14. Add. 31834 : Londres, British Library, Add. ms. 31834
  15. Egerton 2019 : Londres, British Library, Egerton ms. 2019
  16. Harley 5762 : Londres, British Library, Harley ms. 5762
  17. Shrewsbury Book : Londres, British Library, Royal ms. 15 E IV
  18. Lyon 5145 : Lyon, Bibl. Municipale, ms. 5145
  19. Madrid 15452 : Madrid, Fondation Lazaro Galdiano, ms. 15452
  20. Milan 2164 : Milan, Biblioteca Trivulziana, Cod. 2164
  21. Munich, Gall. 3 : Munich, Bayerische Staatsbibliothek, Cod. Gall. 3
  22. Naples 27 : Naples, Biblioteca Nazionale, ms. IB. 27
  23. Naples 30 : Naples, Biblioteca Nazionale, ms. IB. 30
  24. New York 241 : New York, Morgan Library and Museum, ms. M. 241
  25. New York 282 : New York, Morgan Library and Museum, ms. M. 282
  26. Orange 11900/7 : Orange (Texas) Stark Coll. 11900/7
  27. Arsenal 596 : Paris, Bibliothèque de l’Arsenal, ms. 596
  28. Arsenal 597 : Paris, Bibliothèque de l’Arsenal, ms. 597
  29. Arsenal 620 : Paris, Bibliothèque de l’Arsenal, ms. 620
  30. Arsenal 1189 : Paris, Bibliothèque de l’Arsenal, ms. 1189
  31. Paris, Fr. 1051 : Paris, Bibl. nationale de France, ms. Fr. 1051
  32. Heures de Neville : Paris, Bibl. nationale de France, ms. Lat. 1158
  33. Paris, Lat. 13288 : Paris, Bibl. nationale de France, ms. Lat. 13288
  34. Paris, NAL 3111 : Paris, Bibl. nationale de France, ms. NAL 3111
  35. Paris, Roth. 2534 : Paris, Bibl. nationale de France, ms. Rothschild 2534
  36. Paris, Roth. 2535 : Paris, Bibl. nationale de France, ms. Rothschild 2535
  37. Heures Hachette : Paris, Hôtel Drouot, Vente Millon, 27 avril 2012, Lot 147
  38. Heures Gaptière : Ramsen (Suisse), Antiquariat H. Tenschert, Cat. Leuchtendes Mittelalter V, n° 15, 1993 = Rotthalmünster, Antiquariat Heribert Tenschert Katalogus 80 – LXXX “Paris mon Amour, I” (2017, Nr. 11 Getijdenboek van Jean Troussier
  39. Heures Eales : Reading, Bibliothèque de l’Université, ms. 2087.
  40. Turin Jb. II 21 bis : Turin, Archivio di Stato, Cod. J. b. II 21 bis
  41. Vatican, C IV 109 : Vatican, Bibl. Apostolica Vaticana, Cod. Chigi C IV 109
  42. Vienne 2614 : Vienne, Österreichische Nationalbibliothek, Cod. s. n. 2614
  43. Heures Sobieski : Windsor, Bibliothèque Royale, RCIN 1142248
  44. Vente Chrétien : Paris, Hôtel Drouot, vente Chrétien, 26 II 1975, lot 16
  45. Vente Christie’s : Londres, Christie’s, vente du 7 XII 1988, lot 21
  46. Ex Mayer : anciennement Jérusalem, Fondation L. -A. Mayer, ms. 2 – 70
  47. Heures Vever : Londres, Christie’s, vente du 11 VII 2002, lot 41
  48. Stuttgart, Collection particulière

Hieraan kan worden toegevoegd:

49. Los blad met de Kruisiging, afkomstig uit Paris, Bibl. nationale de France, ms. Rothschild 2535 (nr. 36) : Paris, Bibl. nationale de France, ms. NAL 3261

50. Los blad uit getijdenboek met het Laatste Oordeel (door volgeling: Cambridge (Mass), Harvard University, Houghton Library

Catalogus

Amsterdam, Rijksmuseum

Inv. No. 3043 getijdenboek, door werkplaats of volgeling van de Meester van de Münchener Legenda aurea

literatuur: 

  • Plummer 1982, p. 7
  • Ungeheuer 2015, nr. 1

Baltimore, Walters Art Gallery

Ms W 247 getijdenboek, Parijs, ca 1435-1440, verluchting door Meester van de Münchener Legenda aurea en anoniem verluchter

literatuur: 

  • Meiss 1967, p. 17, 18
  • Plummer 1982, nr. 9
  • Ungeheuer 2015, nr. 2

Ms W 288 getijdenboek, Parijs ca 1425-30

Baltimore, Walters Art Gallery, ms W 288, f. 41r: Visitatie

literatuur: 

  • Meiss 1967, p. 17, 18
  • Plummer 1982, nr. 8
  • Wieck 1988 (2001), nr. 34 (platen 1-12) en p. 11
  • Ungeheuer 2015, nr. 3

Berlijn, Staatliche Museen Preussischer Kulturbesitz, Kupferstichkabinett

Ms lat oct 439 getijdenboek, Parijs of West-Frankrijk (?), ca 1430-1450 door de Meester van de Münchener Legenda aurea

literatuur:

  • Ungeheuer 2015, nr. 4

Boston, privécollectie

Gebedenboek, Parijs, ca 1430-1440 verluchting o.a. f. 142 David en prière, 162 le Christ apparaît, 174 le Père trônant au milieu des anges, 178 Déploration, 181 Annonciation, 182 Nativité, door de Meester van de Münchener Legenda aurea

literatuur: 

  • Ungeheuer 2015, nr. 5

Cambridge, Fitzwilliam Museum

Ms 63 getijdenboek, Parijs, ca 1425-1435 door de Meester van de Münchener Legenda aurea

literatuur: 

  • Ungeheuer 2015, nr. 6

Ms McClean 82 getijdenboek, Parijs of Rouen, ca 1440-1450 door werkplaats of volgeling van de Meester van de Münchener Legenda aurea

literatuur: 

  • Plummer 1982, p. 7
  • Ungeheuer 2015, nr. 7

Cambridge (Mass), Harvard University, Houghton Library

Ms typ 1012 Los blad uit getijdenboek met het Laatste Oordeel, Parijs, ca 1440-1450 Volgeling van de Meester van de Meester van de Münchener Legenda aurea

Cambridge, Universiteitsbibliotheek

Ms I.i.6.23 getijdenboek, Parijs, ca 1430-1440

literatuur: 

  • Pacht & Thoss 1974, p. 140
  • Ungeheuer 2015, nr. 8

Chantilly, Musée Condé

Ms 70

literatuur: 

  • Pacht & Thoss 1974, p. 140

Collegeville (Minnesota), Saint John University

ms. Bean 2 getijdenboek, Parijs of Rouen, ca 1430-1440 door de Meester van de Münchener Legenda aurea

literatuur: 

  • Ungeheuer 2015, nr. 9

Dresden, Sächsische Landesbibliothek

Ms A 167 getijdenboek, Parijs, ca 1430-1450 door de Meester van de Münchener Legenda aurea

literatuur:

  • Ungeheuer 2015, nr. 10

Einsiedeln, Bibliothèque de l’Abbaye

Cod 291 getijdenboek, Parijs, ca 1430-1440

literatuur: 

  • Pacht & Thoss 1974, p. 140
  • Ungeheuer 2015, nr. 11

Jeruzalem, L.A. Mayer Foundation

Ms Mayer 2-70 getijdenboek, door werkplaats of volgeling van de Meester van de Münchener Legenda aurea

literatuur: 

  • Plummer 1982, p. 7
  • Ungeheuer 2015, nr. 46

Keulen, Renate König Collectie

Nr. 9 getijdenboek, Parijs, ca 1430-1440, verluchting door de Meester van Thomas Hoo: f. 70r aanbidding door de wijzen; Meester van de Münchener Legenda Aurea: overige miniaturen

literatuur: 

  • König 1989, in nr. 56
  • Keulen 2001, nr. 9 daar als Meester van de Münchener Legenda Aurea en verluchters uit de omgeving van de Meester van Dunois

Londen, British Library

Ms add 18192 getijdenboek, Parijs, ca 1435

literatuur: 

  • Plummer 1982, p. 6
  • Ungeheuer 2015, nr. 12

Ms add 18850 getijdenboek van Bedford, Parijs ca 1414-1415 tot ca 1425 verluchting door Meester van Bedford: de belangrijkste miniaturen en bijbehorende randen, inclusief de portretten van de hertog en hertogin van Bedford; Meester van de Münchener Legenda Aurea: voltooing van de Genesis cyclus en de miniaturen op f. 188r-189r

literatuur: 

  • Thomas 1979, nr. 23
  • Sterling 1987, nr. 59
  • Backhouse 1997, nr. 148
  • Walther 2001, p. 300-3
  • König 2007
  • London 2011, nr. 142
  • Ungeheuer 2015, nr. 13

Voor verdere literatuur zie onder Meester van Bedford

Ms add 31834 getijdenboek, Parijs, ca 1430

literatuur:

  • Christie’s 7 december 1988, p. 22
  • Ungeheuer 2015, nr. 14

Ms Egerton 2019 getijdenboek, Parijs, ca 1440-1450 verluchting door de Meester van Dunois alias Jean Haincelin: f. 104, 135-142, 222, 229; de Meester van de Münchener Legenda aurea: f. 1-56, 75-98, 126, 156v-177v, 196-224, 232; de Meester van Sint Stefanus in het Salisbury Breviarium: f. 68, 223, 226v, 231, 234v

literatuur:

  • Ungeheuer 2015, nr. 15

Ms Harley 5762 getijdenboek, Parijs, ca 1450-1460 verluchting door omgeving van de Meester van de Münchener Legenda aurea

Londen, British Library, ms Harley 5762, f. 44r: Visitation door Meester van de Münchener Legenda Aurea

literatuur:

  • Backhouse 2004 (1), p. 54
  • Ungeheuer 2015, nr. 16

Ms Royal 15 E VI Talbot-Shrewsbury boek (gedichten en romantische verhalen), Rouen, ca 1443-1445 door Meester van de Münchener Legenda Aurea; Meester van John Talbot: o.a. f. 2v; volgeling van de Meester van de Beaufortheiligen: o.a. f. 4v

literatuur:

  • Ungeheuer 2015, nr. 17

Londen, Christie’s

Catalogus 7 december 1988 Lot 21 getijdenboek, Parijs, ca 1430 door Meester van de Münchener Legenda Aurea

literatuur:

  • Christie’s 7 december 1988, lot 21
  • Ungeheuer 2015, nr. 45

Catalogus 6 juli 2011(Arcana, III), lot 14 Le Tellier de Courtanvaulx getijdenboek, Parijs, ca 1460 volgeling van Meester van Dunois: f. 43, 56v, 65, 83, 138, 155; volgeling Meester van Jean Rolin II; verband met Meester van de Münchener Legenda Aurea

literatuur: 

  • Christie’s 6 juli 2011(Arcana, III), lot 14

Londen, Sotheby’s

Catalogus 19 juni 2001 (Ritman, 2) lot 15 getijdenboek, Parijs, ca 1420, verluchting door Meester van de Münchener Legenda aurea

literatuur: 

  • Sotheby’s 19 juni 2001 (Ritman, 2), lot 15 

Catalogus 3 december 2013, lot 54 getijdenboek, Parijs, ca 1440, verluchting door Meester van de Münchener Legenda aurea: alle 16 3-kwart-pagina miniaturen, w.o. f. 13r Johannes op Patmos, 44v geboorte, 99v visitatie

literatuur: 

  • Sotheby’s 3 december 2013, lot 54

Catalogus 5 december 2017 Lot 31 Getijdenboek van de Russische prinses Isabel Gagarine, Parijs, ca 1440-1450 begonnen door de Meester van de Münchener Legenda Aurea, voltooid door de Meester van Jean Popincourt

literatuur:

  • Sotheby’s 5 december 2017, lot 31

Milaan, Biblioteca Trivulziana

Cod 2164 getijdenboek

literatuur: 

  • Plummer 1982, p. 6
  • Italian Libraries 1997, p. 132, 133

München, Bayerische Staatsbibliothek

Cod gall. 3 Jacob Voragine, Legenda Aurea

literatuur: 

  • Biblioteca Apostolica Vaticana 1992, p. 250
  • Wieck 1997, in nr. 80

Napels, Biblioteca Nazionale

Ms I.B. 27

literatuur: 

  • Pacht & Thoss 1974, p. 140

Ms I.B.30 getijdenboek, Parijs, ca 1455-1465 volgeling van de Meester van Jean Rolin II en late volgeling van de Meester van de Münchener Legenda Aurea

literatuur:

  • Plummer 1982, in nr. 84

New York, Pierpont Morgan Library

Ms M 241 Getijdenboek van hertog Arthur III van Brittannië, Parijs of Angers?, ca 1435

literatuur: 

  • Meiss 1967, p. 17, 18
  • Plummer 1982, nr. 10
  • Wieck 1997, nr. 80

Ms M 282 getijdenboek, Parijs?, ca 1460, volgeling van de Meester van Jean Rolin II en late volgeling van de Meester van de Münchener Legenda Aurea

literatuur: 

  • Plummer 1982, nr. 84

Voor verdere literatuur zie onder: Meester van Jean Rolin II

Parijs, Bibliothèque Nationale

Ms lat 1158 Getijdenboek van de familie Neville, Parijs, ca 1430-1440

Parijs, Bibliothèque Nationale, Ms lat 1158, f. 27v – 28r

literatuur: 

  • Pacht & Thoss 1974, p. 140
Parijs, Bibliothèque Nationale, Ms lat 1158, f. 34v – 35r

Ms lat 13288

literatuur: 

  • Pacht & Thoss 1974, p. 140

Ms n. acq. lat. 3111

literatuur: 

  • Pacht & Thoss 1974, p. 140

Ms. n. acq. lat. 3261 Los blad met de Kruisiging, afkomstig uit Paris, Bibl. nationale de France, ms. Rothschild 2535

Parijs, Bibliothèque Nationale, Ms n. acq. lat. 3261 Los blad met de Kruisiging

literatuur:

  • Art de l’enluminure 2021-2022, nr. 79, p. 62

Ms Rothschild 2534 getijdenboek, Poitiers, ca 1440-1450 Meester van Adelaide van Savoyen en ca 1460 Meester van Marguerite d’Orléans; Meester van de Münchener Legenda Aurea; Meester van BNF fr. 2466

literatuur: 

Ms Rothschild 2535 getijdenboek, Parijs, ca 1425-1435 door Meester van de Münchener Legenda Aurea

Parijs, Bibliothèque Nationale, Ms Rothschild 2535, f. 108v

literatuur:

  • Ungeheuer 2016

Parijs, Les Enluminures

BOH 172 getijdenboek, Parijs, ca 1430-1450

Parijs, Les Enluminures, BOH 172, f. 37v-38r

Rotthalmünster, Antiquariaat Heribert Tenschert

Ms s.n. Guillaume de Digulleville, Pèlerinage de la Vie Humaine et Pèlerinage de l’Ame, Paris, c. 1440 201 miniaturen, inclusief frontispices door de werkplaats van de Meester van de Münchener Legenda aurea en 196 kolom-wijde miniaturen door de Meester van Étienne Sauderat

literatuur: 

  • Site Tenschert (2004)

Rotthalmünster, Antiquariat Heribert Tenschert Katalogus 80 – LXXX “Paris mon Amour, I” (2017)

Nr. 11 Getijdenboek van Jean Troussier, Parijs, ca 1424-1425 Meester van de Münchener Legenda Aurea alias Conrad van Toul?: 19 grote miniaturen: o.a. f. 3r Jean Troussier, heer van Gabetiere, in gebed voor een Pieta, 16r Johannes op Patmos, 29r annunciatie, 51r visitatie, 62r geboorte, 68r aankondiging aan de herders, 72v aanbidding door de wijzen, 76v presentatie in de tempel, 80v vlucht naar Egypte, 87r Mariakroning, 92r David in gebed, 109v kruisiging, 113r pinksteren, 116r begrafenis, 159r tronende Maria met Kind, 164r laatste oordeel; latere toevoeging door Meester van Dunois alias Jean Haincelin: f. 167r hel

Rotthalmünster, Antiquariat Heribert Tenschert Katalogus 80 – LXXX “Paris mon Amour, I” (2017)
Nr. 11 Getijdenboek van Jean Troussier, f. 3r Jean Troussier, heer van Gabetiere, in gebed voor een Pieta

literatuur:

  • König 1993 (‘Leuchtendes Mittelalter V’), nr. 15
  • Art de l’enluminure 14 (sept.-nov. 2005), achterzijde
  • König 2011 (“Das Pariser Stundenbuch um 1400”), Nr. 6
  • König 2017 (“Paris mon Amour, I”), Nr. 11

Vaticaanstad, Biblioteca Apostolica Vaticana

Ms Chig. C IV 109 getijdenboek van Alexander VII, Parijs ca 1440

Vaticaanstad, Biblioteca Apostolica Vaticana, Ms Chig. C IV 109, f. 13r, 14v, 16r

literatuur: 

  • Biblioteca Apostolica Vaticana 1992, p. 250-3
  • König & Bartz 1998 (diverse afbeeldingen door het boek heen)

Windsor, Royal Library

Sobieski Getijdenboek, Parijs, ca 1420-1425 verluchting door de werkplaats van de Meester van Bedford; Meester van Fastolf, de Meester van de Münchener Legenda Aurea

literatuur: 

  • Pacht & Thoss 1974, p. 140
  • Spencer 1977
  • http://www.royalcollection.org.uk/collection/1142248/the-sobieski-book-of-hours

Wenen, Osterreichische Nationalbibliothek

Cod ser. n. 2614 getijdenboek, Parijs ca 1430

literatuur:

  • Pacht & Thoss 1974, p. 139-141
  • Wenen 1978, nr. 25
Londen, British Library, Ms add 18850, f. 17v: bouw van de Toren van Babel (detail, ontwerp Meester van Bedford, miniatuur geschilderd door Meester van de Münchener Legenda Aurea)

Literatuur

  1. Parijs 1955, nr. 282
  2. Meiss 1967, p. 17, 18
  3. Meiss 1972
  4. Pacht & Thoss 1974, p. 139-141
  5. Spencer 1977
  6. Wenen 1978, nr. 25
  7. Thomas 1979, nr. 23
  8. Plummer 1982, nrs. 8, 9, 10, 84
  9. König 1982, p. 225-231
  10. Sterling 1987, nr. 59
  11. Christie’s 7 december 1988, lot 21, p. 22-23
  12. Wieck 1988 (2001), nr. 34 (platen 1-12) en p. 11
  13. König 1989, in nr. 56
  14. Biblioteca Apostolica Vaticana 1992, p. 250-3
  15. Avril & Reynaud 1993, nr. 65
  16. König 1993 (“Leuchtendes Mittelalter V”), nr. 15
  17. Italian Libraries 1997, p. 132, 133
  18. Wieck 1997, nr. 80
  19. Backhouse 1997, nr. 148
  20. König & Bartz 1998 (diverse afbeeldingen door het boek heen)
  21. Walther 2001, p. 300-303
  22. Sotheby’s 19 juni 2001 (Ritman, 2), lot 15
  23. Keulen 2001, nr. 9
  24. Backhouse 2004 (1), p. 54
  25. Site Tenschert (2004)
  26. Art de l’enluminure 14 (sept.-nov. 2005), achterzijde
  27. König 2007
  28. König 2011 (“Das Pariser Stundenbuch um 1400”), Nr. 6
  29. London 2011, nr. 142
  30. Christie’s 6 juli 2011(Arcana, III), lot 14
  31. Sotheby’s 3 december 2013, lot 54
  32. Ungeheuer 2015
  33. Ungeheuer 2016
  34. König 2017 (“Paris mon Amour, I”), Nr. 11
  35. Sotheby’s 5 december 2017, lot 31
  36. Ungeheuer 2017
  37. Art de l’enluminure 2021-2022, nr. 79, p. 62