Meester van Margaretha van York

Direct link to:

–Ovidius, Metamorfosen in Parijs, Bibliothèque Nationale

Vlaams boekverluchter, werkzaam in Brugge tussen 1470 en 1480. Ontleent zijn door Winkler 1925 gegeven naam aan een door hem voor Margaretha van York verlucht exemplaar van Jean Gerson’s Livre de l’ame contemplative. Werd vroeger ook de Meester van Lodewijk van Brugge genoemd omdat hij enkele handschriften voor Lodewijk van Gruuthuse heeft verlucht. 

In werkelijkheid gaan achter de kunstenaar met de noodnaam Meester van Margaretha van York meerdere handen schuil. De volgende subgroepen kunnen inmiddels onderscheiden worden: De Meester van het Gentse Coletaleven (Martens in: Brugge 1992, p. 142, en Brinkmann 1997, p. 164-9, 272-4), de Meester van de Jardin de vertueuse consolation (Martens in: Brugge 1992, p. 142-3, 182-4, nr. 13), de Meester van Fitzwilliam 268 (Brinkmann 1997, p. 164-9, 272-4) en de Meester van de Brugse Genealogia deorum (Scott McKendrick in: Los Angeles-London 2003, p. 218 en noot 14). 

Kenmerkend voor de Meester van Margaretha van York is de ietwat vlugge en slordige tekening, die de miniaturen een nogal geroutineerd karakter verleent. De figuren zijn zacht en bevallig maar handelen ietwat stijf en met naïeve expressies. De meester is voorts herkenbaar aan het onjuiste perspectief, aan de gebouwen met opengewerkte voorzijde en aan de doosvormige interieurs waarvan de grijze wanden nagenoeg altijd zijn opgesmukt met blauwe en rode tapijten met gestileerde gouden brokaatmotieven. 

Veel van de composities en artistieke formules van de Meester van Margaretha van York zijn gebaseerd op de originelen van de hand van de Antwerpse verluchter Lieven van Lathem.

Op het einde van zijn loopbaan onderging de Meester van Margaretha van York de invloed van Philippe de Mazerolles en de Meester van het Dresdense Gebedenboek. 

Margaretha van York was de 3e vrouw van Karel de Stoute. Ze werd in 1446 geboren. Ze was de belangrijkste vrouwelijke opdrachtgever in het Bourgondische milieu van de 2e helft van de 15e eeuw. Margaretha laat zich in haar codices vaak uitbeelden bij het gebed of bij de beoefening van goede werken. Haar boeken zijn vaak herkenbaar aan de initialen “C” en “M” (Charles-Marguerite), haar wapen en haar devies “Bien en aviegne” (alles komt terecht). 

Naast de Meester van Margaretha van York hebben ook verluchters als Dreux Jehan, de Meester van de Stichtelijke Traktaten en de Meester van het Gentse Coletaleven opdrachten voor haar uitgevoerd. Afgebeeld is onder meer het frontispice van een Horloge de Sapience van Heinrich Suso, waarin Lodewijk van Gruuthuse en enkele edelen uitleg krijgen van koning Salomon over de complexe werking van het “Uurwerk van de Wijsheid”. In de tekst benadrukt de auteur dat de mens gedurende alle uren van de dag wijsheid moet verwerven en steeds maat dient te houden, zoals ook het uurwerk dat doet. 

In 2004 is gebleken dat zowel de Meester van Fitzwilliam 268 als de Meester van Margaretha van York te vereenzelvigen zouden zijn met de verluchter Philippe de Mazerolles (zie verder aldaar). De vereenzelviging van de Meester van Fitzwilliam 268 met Philippe de Mazerolles is overigens niet nieuw, zie hieromtrent Los Angeles-London 2003, p. 218, Brinkmann 1997, p. 274.

Catalogus

Besançon, Bobliothèque Municipale

Ms Chiflet 91 Statuten van de Orde van het Gulden Vlies, Brugge, na 1473

literatuur:

• Brugge 1992, nr. 12
• Smeyers 1998, p. 406, noot 104

Brugge, Grootseminarie

Ms 113/78 Petrarca, diverse teksten, Brugge, ca 1470-80

literatuur:

• Brussel 1959, nr. 166
• Smeyers 1998, p. 380, 381

Brussel, Koninklijke Bibliotheek

Ms 7057 Jacques de Valera, Traités des droits d’armes de noblesse

literatuur:

• Smeyers 1998, p. 406, noot 102

Ms 9305-6 Jean Gerson, Livre de l’ame contemplative, ca 1470

literatuur:

• Winkler 1925 (1978), p. 165
• Brussel 1959, nr. 134
• Brussel 1977 (2), nr. 19
• Smeyers 1998, p. 377, 379
• Los Angeles-London 2003, p. 217

Den Haag, Museum Meermanno Westreenianum

Ms 10 A 21 Egidius de Roya, Wereldkroniek, verluchting door Dreux Jehan, Meester van Margaretha van York en Jean Hennecart, 10 kleine miniaturen door de Meester van Antoon van Bourgondië /Philippe de Mazerolles

literatuur:

• Brussel 1959, nr. 234Den Haag 1979, nr. 51
• Smeyers 1998, p. 401
• Brugge 2002, nr. 53

Genève-Cologny, Sammlung Bodmer (Bibliotheca Bodmeriana)

Ms Bodmer 53 Quintus Curtius Rufus, Histoire d’Alexandre (vert. Vasco da Lucena), Brugge, ca 1470-1475 verluchting door Meester van Margaretha van York, Meester van de Brugse Genealogia deorum,Meester van Antoon van Bourgondië /Philippe de Mazerolles

literatuur:

• Olschki 1932, pl. 64
• Brussel 1959, nr. 233 volgeling Meester van Antoon van Bourgondië
• Vielliard 1975, p. 133
• Dogaer 1987, p. 97 als Gotha, Forschungsbibl., ms. I 117 door Meester van de Hiëro
• McKendrick 1996, fig. 14, 16, 19

Londen, British Library

Ms add 20698 Lof der Vrouwen (anonieme vertaling van de Cité des Dames van Christine de Pizan), Brugge, kort na 1475, verluchting deels door Meester van het Dresdense Gebedenboek, f. 2 door Meester van Margaretha van York dan wel de Meester van het Leven van de Heilige Coletta

literatuur:

• Brinkmann 1997, p. 89-91, 388
• Los Angeles-London 2003, p. 217

New York, Pierpont Morgan Library

Ms 232 Pietro de Crescenzi, Livre des profits ruraux, Brugge, ca 1470 (werkplaats)

literatuur:

• Brussel 1959, nr. 119

Parijs, Bibliothèque de l’Arsenal

Ms 5064 Pietro de Crescenzi, profits champetres et ruraux), Brugge, ca 1470 (werkplaats)

literatuur:

• Martin & Lauer 1929, p. 52, pl. 69
• Brussel 1959, nr. 120
• Smeyers 1998, p. 402-3

Parijs, Bibliothèque Nationale

Ms fr 17 Augustinus, Cité de Dieu, dl. 1, ca 1470-80

literatuur:

• Thoss 1987, p. 45
• Smeyers 1998, p. 408-9

Ms fr 87 Chroniques d’Angleterre

literatuur:

• Smeyers 1998, p. 380, noot 52

Ms fr 137 Ovidius, Metamorfosen, Brugge, ca 1470-80

literatuur:

• Smeyers 1998, p. 380, noot 53, p. 407

Ms fr 288 Valerius Maximus, Faits et dits mémorables, boekdeel 1, Brugge, ca 1470-1480

literatuur:

• Brussel 1959, nr. 254

Ms fr 289 Valerius Maximus, Faits et dits mémorables, boekdeel 2, Brugge, ca 1470-1480

literatuur:

• Brussel 1959, nr. 255
• Thoss 1987, p. 45

Ms fr 424 Hubert le Prevost, La Légende de St. Hubert, ca 1470-80

literatuur:

• Winkler 1925 (1978), p. 192
• Smeyers 1998, p. 404-5

Ms fr 455 Heinrich Suso, Horloge de Sapience, ca 1470-80

literatuur:

• Winkler 1925 (1978), p. 192
• Smeyers 1998, p. 409

Ms fr 1090 Pseudo-Seneca, Des Remèdes de fortune (vert. door Jacques Bauchant van De remediis fortuitorum (en) Albertano da Brescia, Livre de Mélibée et Prudence (vert. door Renaut de Louhans van Liber consolationis et consilii), Brugge, ca 1470

literatuur:

• Los Angeles-London 2003, nr. 61

Ms fr 1217 Georges Chastelain, Avertissement ou songe adressé a Charles, na 1467

literatuur:

• Smeyers 1998, p. 406-7

Ms fr 2645 en 2646 Jean Froissart, Chroniques, delen III en IV, ca. 1470-75, verluchting door Meester van Margaretha van York, Meester van het Dresdense Gebedenboek en Philippe de Mazerolles / Meester van Antoon van Bourgondië 

literatuur:

• Winkler 1925 (1978), p. 192
• Brugge 1981, nr. 109
• Smeyers 1998, p. 409-410
• Los Angeles-London 2003, nr. 71

Rotthalmünster, Antiquariat Heribert Tenschert

Catalogus Leuchtendes Mittelalter III (1991), nr. 10 getijdenboek (o.a. f. 13v Kruisiging, 20v pinksteren, 26v tronende Maria, 36v annunciatie, 53v visitatie, 64v geboorte, 69v aankondiging aan de herders, 74v aanbidding door de wijzen, 79v presentatie in de tempel, 84v kindermoord, 92v vlucht naar Egypte, 98v Mariakroning, 107v David in gebed, 126v dodenmis, 164v Hieronymus), Gent of Brugge, ca 1470

literatuur:

• König 1991, nr. 10

Catalogus Leuchtendes Mittelalter III (1991), nr. 11 getijdenboek (o.a. f. f. 13v Kruisiging, 16v pinksteren, 20v tronende Maria, 31v annunciatie, 42v visitatie, 54v geboorte, 59v aankondiging aan de herders, 53v aanbidding door de wijzen, 67v kindermoord, 72v vlucht naar Egypte, 79v presentatie in de tempel, 87b David, 104v dodenmis), Brugge, ca 1480

literatuur:

• König 1991, nr. 11

Wenen, Osterreichische Nationalbibliothek

Cod 2566 Quintus Curtius Rufus, de rebus gestis Alexandri Magni (Franse vertaling door Vasco da Lucena: Faitz et gestes d’Alexandre), 1468-1481, verluchting door 2 Franse anonieme meesters van middelmatige kwaliteit en Meester van Margaretha van York

literatuur:

• Winkler 1925 (1978), p. 207 als navolger van Philippe de Mazerolles
• Pächt-Thoss 1974, p. 60-68
• Thoss 1987, nr. 11
• Smeyers 1998, p. 380, 381

Literatuur

1. Winkler 1925 (1978), p. 86, 87, 165, 191, 192, 207
2. Martin & Lauer 1929, p. 52, pl. 69
3. Olschki 1932, pl. 64
4. Brussel 1959, nr. 119, 120, 134, 166, 233, 234, 254, 255
5. Pächt-Thoss 1974, p. 60-68
6. Brussel 1977 (2), nr. 19
7. Den Haag 1979, nr. 51
8. Brugge 1981, nr. 109
9. Dogaer 1987, p. 97
10. Thoss 1987, nr. 11, p. 45-46
11. König 1991, nrs. 10, 11
12. Brugge 1992, nrs. 10, 12, 14
13. McKendrick 1996, figs. 14, 16, 19
14. Brinkmann 1997, p. 89-91, 388
15. Smeyers 1998, p. 377-381, 401, 402-3, 404-5, 406-410
16. Brugge 2002, nr. 53
17. Los Angeles-London 2003, p. 217-218, nrs. 61, 71

Bradley 1887-1889 –
Thieme-Becker 1907-1950
D’Ancona & Aeschlimann 1949