Meester van het Oudere Gebedenboek van Maximiliaan I

Direct link to:

Spinola getijdenboek in Malibu, J. Paul Getty Museum

Getijdenboek van Isabella van Castilië in Cleveland Museum of Art (inv 1963.256)

Vlaams boekverluchter, waarschijnlijk werk­zaam te Gent van ongeveer 1470 tot het tweede decennium van de 16^e eeuw. Genoemd naar een inWenen bewaard manuscript (cod. 1907) uit 1486.

Vereenzelviging van de Meester van het Oudere Gebedenboek van Maximiliaan I met de Weense Meester van Maria van Bourgondië?

Hulin de Loo 1939 beschouwt het werk van de Weense Meester van Maria van Bourgondië (destijds nog genoemd de Meester van Maria van Bourgondië) en het werk van de Maximiliaanmeester als twee elkaar opvolgende stijlfasen, toe te schrijven aan één en dezelfde kunstenaars-persoonlijkheid. Hij spreekt daarom van een “première et deuxième manière du Maitre de Marie de Bourgogne”.

Deze opvatting werd overtuigend weerlegd door Pächt 1976, onder verwijzing naar de beide getijdenboeken gemaakt voor Lord Hastings, waarvan duidelijk is dat het Madrileense (thans toegeschreven aan de Weense Meester van Maria van Bourgondië, zie aldaar) afwijkt van het Londense getijdenboek (zie onder de catalogus), terwijl voorts duidelijk is dat beide handschriften ongeveer gelijktijdig werden vervaardigd. Het stijlverschil tussen beide handschriften kan aldus niet verklaard worden door een in de loop der jaren ontstane stijlontwikkeling, en hiermee is de grondslag van de redenering van Hulin de Loo komen te vervallen.

 

Malibu, J. Paul Getty Museum, Ms. Ludwig IX 18, f. 250v (detail): de heiligen Peter en Paulus door werkplaats van de Meester van het Oudere Gebedenboek van Maximiliaan I

Vereenzelviging van de Meester van het Oudere Gebedenboek van Maximiliaan I met Alexander Bening?

Door De Winter 1981 wordt de Meester van het Oudere Gebedenboek van Maximiliaan I vereenzelvigd met de eveneens in Gent werkzame verluchter Alexander Bening. Afgezien van de omstandigheid dat beide verluchters (waarschijnlijk) in Gent werkzaam waren, pleit nog een aantal andere omstandigheden voor deze identificatie.

Zo leefde Alexander Bening tot ongeveer 1519, terwijl rond dit tijdstip het bewijs van de artistieke activiteit van de Maximiliaanmeester stopt. Van belang is voorts dat het merendeel van de door de Maximiliaanmeester gebruikte modellen werd doorgegeven aan Simon Bening, de zoon van Alexander. Daarnaast schijnt een aantal van de grote miniaturen volgend op het blad met de signatuur van Alexander Bening in het Breviarium Grimani (zie aldaar) in verband te kunnen worden gebracht met deze Meester van het Oudere Gebedenboek van Maximiliaan I. (ff. 401r, 407v, 422v).[/fusion_text]

Malibu, J. Paul Getty Museum, Ms. Ludwig IX 18, f. 87v (detail): Mattheus door werkplaats van de Meester van het Oudere Gebedenboek van Maximiliaan I

Glasgow, University Library

Ms Hunter 25 breviarium, Gent 1494 werkplaats Meester van het Oudere Gebedenboek van Maximiliaan I

literatuur:

• Brussel 1963, nr. 37
• Los Angeles-London 2003, nr. 89

Hamburg, Dr. Jörn Günther Antiquariat

Catalogus 9 (2008), nr. 23 Croy-Arenberg Getijdenboek, Vlaanderen (Gent?), 1505 en ca 1510-1520, verluchting door de Meester van de Gebedenboeken van omstreeks 1500; de Meester van Sir George Talbot; de Meester van het Oudere Gebedenboek van Maximiliaan I: f. 36v visitatie, 59v geboorte, 64v vlucht naar Egypte, 69v presentatie in de tempel, 80v dood van de Maagd, 181v Pièta; Meester van de Davidscènes in het Breviarium Grimani; latere toevoegingen

literatuur:

• Jörn Günther 2008, nr. 23

Voor nadere informatie omtrent het handschrift en nadere literatuur zie onder: Meester van Sir George Talbot

Lancashire, Stonyhurst College

Ms 60 Getijdenboek van Katharine Bray, Gent ca 1490 (werkplaats)

literatuur:

• Dogaer 1987, p. 149
• Los Angeles-London 2003, nr. 88

Londen, British Library

Ms add 35313 getijdenboek, waarschijnlijk Gent ca 1500, verluchting door de Meester van Jacobus IV van Schotland en werkplaats: 38 miniaturen, o.a. f. 76v visitatie, f. 77 Sarah en Tobias verwelkomd door Anna, f. 106v presentatie in tempel, f. 107 presentatie van Samuel, f. 120 kroning maagd) en werkplaats van de Meester van het Oudere Gebedenboek van Maximiliaan I: 37 miniaturen

literatuur:

• Winkler 1925 (1978), p. 127-8, 178
• Kren 1983, nr. 8
• Smeyers 1998, p. 441
• Los Angeles-London 2003, nr. 109

Ms add 54782 het Londense Getijdenboek van William Lord Has­tings, Gent, voor 1483

literatuur:

• Winkler 1925 (1978), p. 113, 169
• Pächt 1976
• Turner 1983
• Dogaer 1987, p. 149
• Backhouse 1996
• Smeyers 1998, p. 425, 468, 469
• Los Angeles-London 2003, nr. 41
• Heyder 2014, p. 182-3

Malibu, J. Paul Getty Museum, Ms. Ludwig IX 18, f. 89v (detail): Markus door werkplaats van de Meester van het Oudere Gebedenboek van Maximiliaan I

Londen, Christie’s

Catalogus 6 december 1989, lot 6 Los blad met elevation of the host, afkomstig uit Getijdenboek van Louis Quarré (zie Oxford, Bodleian Library, ms Douce 311), Gent, ca 1490–95 (5 zusterbladen in Parijs, Collectie Mr. And Mrs. Frederick B. Adams jr; New York, Pierpont Morgan Library, ms G 10; New York, Collectie Bernard H. Breslauer, nr. 21; Londen, Sotheby’s, catalogus 21 mei 1928; Londen, Sotheby’s, catalogus 28 juni 1962)

literatuur:

• Londen, Christie’s, catalogus 6 december 1989, lot 6
• Voelkle & Wieck 1992, in nr. 21
• As-Vijvers 2018

Londen, Sotheby’s

Catalogus 28 juni 1962 Los blad met kruisiging, afkomstig uit Getijdenboek van Louis Quarré (zie Oxford, Bodleian Library, ms Douce 311), Gent, ca 1490–95 (5 zusterbladen in Parijs, Collectie Mr. And Mrs. Frederick B. Adams jr; New York, Pierpont Morgan Library, ms G 10; New York, Collectie Bernard H. Breslauer, n 21; Londen, Christies, catalogus 6 december 1989)

literatuur:

• Voelkle & Wieck 1992, in nr. 21
• As-Vijvers 2018

Catalogus 19 juni 1990 (Eric Korner) lot 39 los blad met Johannes de Doper uit een getijdenboek, Gent, ca 1490-1500

literatuur:

• Sotheby’s 19 juni 1990 (Eric Korner), lot 39

Malibu, J. Paul Getty Museum

Ms Ludwig IX 18 Spinola getijdenboek, Brugge en Gent, ca 1515-1520, verluchting door Gerard Horenbout/Meester van Jacobus IV van Schotland; Werkplaats van de Meester van het Oudere Gebedenboek van Maximiliaan I: f. 9r Salvator Mundi, 165v Laatste Oordeel, 239v Maagd en Kind, 245v verrijzenis, 248v Sint Michael, 249v Johannes de Doper, 250v Petrus en Paulus, 253v Sint Stefan, 254v Sint Sebastiaan, 264v Maria Magdalena, 268v Sint Elisabeth, 269v heilige maagden, 270v alle heiligen, 276v Johannes de Doper predikend; de Meester van de Bijbel van Lübeck; de Meester van het Dresdense Gebedenboek; de Meester van de Gebedenboeken van omstreeks 1500

literatuur:

• Los Angeles-London 2003, nr. 124
• De Hamel 2016, p. 508-565

Voor verdere literatuur zie onder de Meester van Jacobus IV van Schotland

München, Bayerische Staatsbibliothek

Cod gall 19 Chroniques des haulx et nobles princes de Clèves, waarschijnlijk Gent tussen 1472 en 1481

literatuur:

• Winkler 1925 (1978), p. 186
• Pächt 1948, p. 66-7, nr. 13
• Lieftinck 1969, p. X, XXV
• Dogaer 1987, p. 149
• Smeyers & Van der Stock 1997, p. 35
• Smeyers 1998, p. 450
• Los Angeles-London 2003, nr. 86

Clm 28345 getijdenboek, Valenciennes voor 1489, Brugge en waarschijnlijk Gent ca 1495-1500 verluchting door de werkplaats van de Meester van het Oudere Gebedenboek van Maximiliaan I, inclusief de Meester van de Münchener Annunciatie: o.a. f 14v annunciatie; de Meester van de Gebedenboeken van rond 1500: o.a en werkplaats: o.a kalender; Simon Marmion (2 toegevoegde miniaturen) en een andere verluchter

literatuur:

• Winkler 1925 (1978), p. 87, 89
• Leidinger 1936
• München 1983, nr. 63
• Dogaer 1987, p. 143, 160, 166
• Brinkmann 1997, p. 206-7
• Los Angeles-London 2003, nr. 90

Napels, Biblioteca Nazionale Vittorio Emanuele III

Ms I. B. 51 “La Flora” Getijdenboek, Valenciennes voor 1489, Brugge en waarschijnlijk Gent voor 1498 verluchting door Simon Marmion: 24 miniaturen, o.a. f. 120v annunciatie aan de herders, f. 284v Christus en de Samaritaanse vrouw; Meester van het Dresdense Gebedenboek: o.a. f. 121 aanbidding door de herders, f. 285 doortocht door de Rode Zee; Meester van het Oudere Gebedenboek van Maximiliaan I en werkplaats: o.a.: f. 21v Voetwassing, f. 28v Verraad, f. 37v kruisweg, f. 41v Kruisnageling, f. 44v Kruisafneming, f. 59v Kruisiging, f. 339v st Catharina, f. 342v st Barbara; Meester van de Gebedenboeken van omstreeks 1500: o.a. de kalender

literatuur:

• Winkler 1925 (1978), p. 189
• Italian Libraries 1997, p. 216-7
• Brinkmann 1997, p. 201-211, 391
• Smeyers 1998, p. 470
• Los Angeles-London 2003, nr. 93

Perth, Kerry Stokes Collection, Rothschild gebedenboek, f. 197v – 198r: Maria met Kind – versierde tekstpagina & f. 229v – 230r: hl. Barbara en versierde tekstpagina door Meester van het Oudere Gebedenboek van Maximiliaan I

New York, Collectie Bernard H. Breslauer

Nr. 21 los blad met aanbidding door de herders, afkomstig uit Getijdenboek van Louis Quarré (zie Oxford, Bodleian Library, ms Douce 311), Gent, ca 1490–95 (5 zusterbladen in New York, Pierpont Morgan Library, ms G 10; Parijs, Collectie Mr. And Mrs. Frederick B. Adams jr.; Londen, Sotheby’s, catalogus 21 mei 1928; Londen, Sotheby’s, catalogus 28 juni 1962; Londen, Christies, catalogus 6 december 1989)

literatuur:

• Voelkle & Wieck 1992, nr. 21
• As-Vijvers 2018, mn. nr. 3

New York, Pierpont Morgan Library

Ms G 10 los blad met visitatie, afkomstig uit Getijdenboek van Louis Quarré (zie Oxford, Bodleian Library, ms Douce 311), Gent, ca 1490–95 (5 zusterbladen in New York, Collectie Bernard H. Breslauer, n 21; Parijs, Collectie Mr. And Mrs. Frederick B. Adams jr.; Londen, Sotheby’s, catalogus 21 mei 1928; Londen, Sotheby’s, catalogus 28 juni 1962; Londen, Christies, catalogus 6 december 1989)

literatuur:

• Voelkle & Wieck 1992, in nr. 21
• As-Vijvers 2018

Ms M 52 Breviarium van Eleanor van Portugal, waarschijnlijk Gent, ca 1500-1510 verluchting door de Meester van Jacobus IV van Schotland / Gerard Horenbout en/of werkplaats en de werkplaats van de Meester van het Oudere gebedenboek van Maximiliaan I

literatuur:

• Winkler 1925 (1978), p. 190
• De Ricci 1937 (2), p. 87
• Dogaer 1987, p. 164, 166, 177
• Smeyers & Van der Stock 1997, p. 37
• Smeyers 1998, p. 479
• Lissabon 2000, nr. 70
• Los Angeles-London 2003, nr. 91

Ms M 1167 Getijdenboek van Catharina van Herck, Gent, ca 1490 Apparently made for a woman of Diest, perhaps a member of the Beguine convent there. Inscribed on fol. ir: “Dit boeck heeft tot haren ghebruycke Suster Ida van Herck. Ende na haer doot salt toebehoren Stynken tot Diest Cornelis van Steyvordt wettighe dochter na inhouden des testaments van Katherina van Herck saligher. suster was van suster Yda voerschreven” (voorheen achtereenvolgens: Den Haag, Koninklijke Bibliotheek, ms 74 H 40; Kortrijk, Verzameling Carlo de Poortere, Ms A.6; Sotheby’s 19 juni 2001 (Ritman, 2), lot 32) thans: New York, Pierpont Morgan Library, Ms M 1167 verluchting door  Meester van het Oudere Gebedenboek van Maximiliaan I: f. 15v, 31v en een anoniem verluchter

literatuur:

• Sotheby’s 19 juni 2001 (Ritman, 2), lot 32
• Van der Vlist 2018, p. 13-14

Oxford, Bodleian Library

Ms Douce 311 Getijdenboek van Louis Quarré, Gent, ca 1490-1495 ook losse bladen in o.a. Amsterdam, Rijksmuseum;

literatuur:

• Goehring 2002
• As-Vijvers 2018

Ms Douce 365 L’Abbaye du Saint Esprit (vertaling van de Abbacia de Sancto Spiritu) en andere teksten, Gent, 1475 verluchting mogelijk door de Meester van het Oudere Gebedenboek van Maximilaan I

literatuur:

• Pächt 1948, p. 21-22, nr. 3
• Brussel 1959, nr. 192
• Pächt & Alexander 1966 (1), nr. 352
• Lieftinck 1969, p. 154
• Gent 1975, dl. 2, nr. 603
• Kren 1983, p. 28-9
• Los Angeles-London 2003, nr. 43

Parijs, Fondation Custodia (Frits Lugt Collection)

Inv 5455 Los blad met rust op de vlucht naar Egypte, afkomstig uit Getijdenboek van Louis Quarré (zie Oxford, Bodleian Library, ms Douce 311), Gent, ca 1490–95

literatuur:

• Sotheby’s, Catalogus 21 mei 1928, lot 10
• Voelkle & Wieck 1992, in nr. 21
• As-Vijvers 2018

Perth, Kerry Stokes Collection

Rothschild gebedenboek, Gent of Brugge, ca 1505-1510 verluchting door Gerard Horenbout / Meester van Jacobus IV van Schotland, Simon Bening: ff. 240v hl. Antonius en 245v: hl. Bernhard van Clairvaux; Meester van de Gebedenboeken van omstreeks 1500, Meester van het Oudere Gebedenboek van Maximiliaan I: o.a.: f. 229v hl. Barbara, 197v Maria met Kind, 222v Hl. Antonius, 225v Hl. Franciscus van Assisi; Gerard David: ff. 203v schutsengel, 207v Petrus, 227v Maria Magdalena

literatuur:

• Unterkircher 1984
• Thoss 1987, nr. 79
• Smeyers 1998, p. 473
• Walther 2001, p. 416-7
• Londen, Christie’s, Catalogus 8 juli 1999, lot 102
• New York, Christie’s, Catalogus 29 januari 2014, lot 157

San Marino, The Huntington Library

Ms HM 1148 getijdenboek, Gent, ca 1480

literatuur:

• Kren 1983, p. 29

Vaticaanstad, Biblioteca Apostolica Vaticana

Ms vat lat 3768-69-70 Waarschijnlijk Gent, ca 1500 driedelig getijdenboek, hoofdwerk van de Meester van Jacobus IV van Schotland; bevat daarnaast ook werk van de Meester van de Gebedenboeken van omstreeks 1500, werkplaats van de Meester van het Oudere Gebedenboek van Maximiliaan I: één miniatuur, te weten: vat lat 3770, f 151v aanbidding door de koningen; en wellicht Simon Bening

literatuur:

• Biblioteca Apostolica Vaticana 1992, nrs. 61-63
• Los Angeles-London 2003, nr. 111

Well next the sea, Holkham Hall, Earl of Leicester

Ms 659 Chroniques de Comtes de Flandre, Gent ca 1477 oorspronkelijk toegeschreven aan de (Weense) Meester van Maria van Bourgondië, doch thans beschouwd als een vroege productie van de Meester van het Oudere Gebedenboek van Maximiliaan I

literatuur:

• Winkler 1925 (1978), p. 113
• Pächt 1948, p. 63-4, pl. 6-9
• Dogaer 1987, p. 149
• Cambridge 1993, nr. 48
• Smeyers 1998, p. 388-9, afb. 46
• Los Angeles-London 2003, nr. 85

Malibu, J. Paul Getty Museum, Ms. Ludwig IX 18, f. 9r (detail): Christus in Majesteit door werkplaats van de meester van het Oudere Gebedenboek van Maximiliaan I

Wenen, Osterreichische Nationalbibliothek

Cod 1907 (na 1486) het Oudere gebedenboek van Maximiliaan I

literatuur:

• Winkler 1925 (1978)
• Durrieu 1927, p. 82, pl. LXXV
• Hilger 1973
• Thoss 1987, nr. 67
• Smeyers & Van der Stock 1997, p. 29, 30
• Smeyers 1998, p. 434, 435

Cod ser n 2619 Légende de Saint Adrien, Gent tussen 1477 en 1483 (in Thoss 1987 en Smeyers 1998 aangeduid als werk uit de omgeving van de Meester van Maria van Bourgondië (waarvan het werk thans is verdeeld over de Weense Meester van Maria van Bourgondië en de Gentse Associés); in Pächt-Thoss 1990 aangeduid als werk van de Meester van het Oudere Gebedenboek van Maximiliaan I, zo ook in Los Angeles-London 2003 met echter de toevoeging van de Gentse Associés als medewerkers

literatuur:

• Winkler 1925 (1978), p. 113, 208
• Hulin de Loo 1931, p. 162, 173
• Brussel 1959, nr. 266
• Brussel 1962, nr. 5
• Lieftinck 1969 p. 152-6
• Thoss 1987, nr. 19
• Pächt-Thoss 1990, p. 98-101
• Smeyers 1998, p. 398, afb. 57
• Los Angeles-London 2003, nr. 42

Cod ser n 13239 getijdenboek van Filips van Kleef, Gent ca 1470-1480 omgeving van de Weense Meester van Maria van Bourgondië en de Meester van het Dresdense Gebedenboek aldus o.a. Thoss 1987; echter in Pächt-Thoss 1990 genoemd als uitstekend werk van de Meester van het Oudere Gebedenboek van Maximiliaan I, met hulp van de Meester van de Gebedenboeken van omstreeks 1500, naar ontwerpen van de Meester van het Dresdense Gebedenboek

literatuur:

• Thoss 1987, nr. 18
• Pächt-Thoss 1990, p. 90-98
• Los Angeles-London 2003, p. 190

Malibu, J. Paul Getty Museum, Ms. Ludwig IX 18, f. 165v (detail): laatste Oordeel door werkplaats van de meester van het Oudere Gebedenboek van Maximiliaan I

Literatuur

1. Winkler 1925 (1978), p. 113, 119-121, 127-8, 157, 158, 169, 187, 189, 190
2. Durrieu 1927, p. 82, pl. LXXV
3. Hulin de Loo 1931, p. 41-42
4. Gaspar 1932
5. Leidinger 1936
6. De Ricci 1937 (2), p. 87
7. Hulin de Loo 1939 (2), p. 162, 170-176
8. Pächt 1948, p. 21, 22, 63, 64, 66, 67, nrs. 3, 13, pl. 6-9
9. Brussel 1959, nrs. 192, 266
10. Brussel 1962, nr. 5
11. Brussel 1963, nr. 37
12. Pächt & Alexander 1966 (1), nr. 352
13. Lieftinck 1969, p. X, XXV, 152-6
14. Hilger 1973
15. Gent 1975, dl. 2, nr. 603
16. Pächt 1976
17. Kren 1983, nr. 8, p. 21-30, 66-68
18. München 1983, nr. 63
19. Turner 1983
20. Unterkircher 1984
21. Thoss 1987, nrs. 18, 19, 67, 74, 75, 79
22. Dogaer 1987, p. 143, 149, 160, 164, 166, 172, 177
23. Berlijn 1987, nr. 77
24. Londen, Christie’s, catalogus 6 december 1989, lot 6
25. Pächt-Thoss 1990, p. 90-98, 98-101
26. Sotheby’s 19 juni 1990 (Eric Korner), lot 39
27. Biblioteca Apostolica Vaticana 1992, p. 286-309, nrs. 61-63
28. Cambridge 1993, nr. 48
29. Backhouse 1996
30. Italian Libraries 1997, p. 216-217
31. Smeyers & Van der Stock 1997, p. 21, 22, 29, 30, 35, 37, 40, 41, 49-115
32. Nieuwdorp & Dekeyzer 1997
33. Brinkmann 1997, p. 175, 176, 201-211, 320, 391
34. Smeyers 1998, p. 388-9, 424, 425, 427, 428, 430, 434, 435, 437, 442, 446, 450, 452, 468-70, 477-79; afb. 40, 46
35. The Cleveland Museum of Art z.j., p. 130 (met kleurplaat)
36. Dekeyzer et al 1999
37. Londen, Christie’s, Catalogus 8 juli 1999, lot 102
38. Lissabon 2000, nr. 70
39. Sotheby’s 19 juni 2001 (Ritman, 2), lot 32
40. Backhouse 2002
41. Goehring 2002
42. Los Angeles-London 2003, p. 123-4, 190-191, nrs. 41, 42, 43, 44, 85, 86, 88, 89, 90, 91, 92, 93, 105, 109, 111, 112, 124
43. Jörn Günther 2008, nr. 23
44. Heyder 2014, p. 182-3
45. New York, Christie’s, Catalogus 29 januari 2014, lot 157
46. De Hamel 2016, p. 508-565
47. As-Vijvers 2018
48. Van der Vlist 2018, p. 13-14