Parijs, Musée du Louvre, Parement de Narbonne

Meester van het Parement de Narbonne

Direct link to:

Parijs, Bibliothèque Nationale, Ms nouv acq lat 3093 Tres belles heures de notre-dame

Frans paneelschilder en boekverluchter, werkzaam in het 3e kwart van de 14e eeuw te Parijs en naast de uit Brugge afkomstige Jean Bondol de begaafdste kunstenaar tijdens de regering van Karel V. Hij ontleent zijn naam aan de door hem uitgevoerde grisailleschilderingen voor de kathedraal van Narbonne, een werk dat zich thans in het Louvre bevindt.

Parijs, Musée du Louvre, Cabinet des dessins.
Losse bladen uit de Très belles heures, blad RF 2022 God de Vader, blad RF 2024 tronende Johannes en Maria

De meester van het Parement van Narbonne wordt weleens geïdentificeerd met Jean d’Orleans, die in archiefstukken tussen 1361 en 1407 voorkomt (zie bijv. Chastel 1994), maar Meiss 1967 noemt deze vereenzelviging nogal speculatief. König 1998 omarmt de vereenzelviging daarentegen.

Stijl en techniek van de Parement-meester vertonen een zo frappante overeenkomst met de toenmalige Boheemse schilderkunst, dat men soms heeft aangenomen dat hij inderdaad uit Midden-Europa afkomstig was en dat het geringe aantal van hem bewaard gebleven werken aan de korte duur van zijn verblijf in Frankrijk geweten diende te worden.

Sinds Hulin de Loo 1911 worden de vroegste miniaturen uit de befaamde Très belles heures de Notre-Dame du Duc de Berry (kerndeel in Parijs, Bibliothèque Nationale, ms. Nouv. Acq. Lat. 3093) in verband gebracht met het Parement de Narbonne. De overeenkomsten tussen de geseling op het Parement van Narbonne en de miniatuur met de geseling in ms. 3093 zijn een duidelijk bewijs van dit verband.

De stijl van de Parement-Meester vertoont invloeden van de 50 jaar vroeger werkzame Jean Pucelle, terwijl ook Italiaanse elementen aanwezig zijn. Met de Meester van het Parement de Narbonne gaat de Franse schilderkunst een nieuwe fase in. Chatelet 2000 opperde het idee dat de hofschilder Etienne Lannelier (zie verder aldaar) te vereenzelvigen zou zijn met de Meester van het Parament van Narbonne. De hierboven al genoemde Jean d’Orléans zou dan volgens hem degene zijn die verantwoordelijk is voor het tweeluik in de Heures du Bruxelles (zie aldaar).

Gelet op de onenigheid in de literatuur wordt voorshands vastgehouden aan de veilige anonieme naam van de Meester van het Parement van Narbonne.

Parijs, Bibliothèque Nationale,
Ms nouv. Acq. Lat. 3093 Très belles heures de Notre-Dame du Duc Jean de Berry, f. 1v: annunciatie (detail) door de Meester van het Parement de Narbonne

Catalogus

Londen, British Library

Ms Egerton 1070 getijdenboek van René d’Anjou, Parijs, ca 1405-1410, verluchting door Meester van Egerton 1070 en werkplaats: f. 6v-45, 54v-90v, 95-96v, 98-103v, 105-109v; de Meester van Mazarine: f. 91-94v, 111-134v, 140; een volgeling van de Meester van het Parement de Narbonne: f. 97, 97v; een volgeling van Jacquemart de Hesdin: f. 104, 104v; later ca 1435-1445 in de Provence aangevuld met 5 miniaturen door Barthélemy van Eyck, zie ook aldaar

literatuur:

  • Meiss 1968, p. 95
  • Harthan 1977, p. 89-92
  • Backhouse 1997, nr. 134
  • Parijs 2004, nr. 165
  • Londen 2011, nr. 144

Parijs, Bibliothèque Nationale

Ms nouv. Acq. Lat. 3093 Très belles heures de Notre-Dame du Duc Jean de Berry, Parijs ca 1390 en Bourges (?) ca 1405-1409 verluchting door Meester van het Parement de Narbonne/Jean d’Orléans?/Etienne Lannelier?,: p. 2 annunciatie, 28 visitatie, 42 aankondiging aan de herders, 50 aanbidding door de wijzen, 56 presentatie in de tempel, 62 de twaalfjarige Christus in de tempel, 68 bruiloft te Kana, 76 Mariakroning, 104 begrafenisdienst, 155 engelenpièta, 181 gevangenneming, 189 Christus voor de hogepriester, 194 Christus voor Pilatus, 197 geseling, 203 Kruisdraging (overgeschilderd door de Meester van Johannes de Doper van de Très belles heures), 209 Kruisiging (overgeschilderd door de Meester van Johannes de Doper van de Très belles heures), 216 Kruisafneming (overgeschilderd door de Meester van Johannes de Doper van de Très belles heures); de Meester van de Heilige Geest van de Très belles heures: p. 162 doop in de Jordaan (overgeschilderd door de Meester van Johannes de Doper van de Très belles heures), 166 pinksteren, 169 opstanding van de doden, 173 gebed tot de Heilige Geest, 176 lasteraars en gelovigen, 178 apostelafscheid; de Meester van Johannes de Doper van de Très belles heures: overschildering van de miniaturen op p. 162, 203, 209, 216 (zie hiervoor); de Gebroeders van Limburg: p. 225 aanbidding van de Triniteit, 240 aanbidding van God

literatuur:

  • Durrieu 1922
  • Avril 1978, nr. 40
  • König 1992
  • König 1995
  • König 1998 (2)
  • Chatelet 2000, p. 61-71
  • Parijs 2004, nr. 186

Parijs, Musée du Louvre, Cabinet des dessins

Inv. R.F. 2022-25 vier losse bladen met vijf miniaturen uit de Très belles heures (kerndeel: Parijs, Bibliothèque Nationale, ms. Nouv. Acq. Lat 3093), verluchting door Meester van het Parement de Narbonne/Jean d’Orléans?/Etienne Lannelier?: blad RF 2022 God de Vader, blad RF 2024 tronende Johannes en Maria; de Meester van Johannes de Doper van de Très belles heures: blad RF 2023 martelaren, blad 2023v geestelijke heiligen; Meester van het Llangatock Getijdenboek: blad RF 2025 God de Vader met Christus en Maagd

literatuur:

  • Parijs 1904, nr. 10
  • Londen 1926, nr. 660
  • Bourges 1951, nr. 9
  • Parijs 1955, nr. 181
  • Wenen 1962, nr. 107
  • Meiss 1967, p. 87-88, 130, 337-340
  • Hamburg 1969, nr. 36a
  • König, Bartz, Giaccaria & Huot 1994
  • König 1998 (2)
  • Parijs 2004, nr. 12
  • Parijs 2011, p. 140-149, nrs. 77, 78

Turijn, Biblioteca Nazionale

Ms K IV 29 Heures de Turin (verbrand in 1904), onderdeel van de Très belles heures (kerndeel: Parijs, Bbliothèque Nationale, ms. Nouv. Acq. Lat 3093), verluchting door de Meester van het Llangattock Getijdenboek/Meester “K” van het Turijn-Milaan Getijdenboek: f. 1-12 kalender, 27v doornenkroning, 30r geseling, 31v kruisdraging, 33r kruisnageling, 34v kruisiging met lanssteek, 36r kruisafneming, 42r processie in basiliek, 43r triniteit op hoogaltaar, 44v Christus als de weg, de waarheid en het leven, 46v opdrachtgever in gebed voor verschijning van God op hoogaltaar, 47v communie in privékapel; Meester “H” van het Turijn-Milaan Getijdenboek: f. 14r God de Vader in een hemelse tent; Jan van Eyck: f. 24r gevangenneming van Christus op de Olijfberg, 55v Julian en Martha, het wonder in de storm, 59r (?) Madonna in kring van heiligen, 59v strandscène met ruiters, ontmoeting op het strand; Meester van het Parement de Narbonne/Jean d’Orléans?/Etienne Lannelier?,: f. 39v Maiestas Domini; Meester van Covarrubias/Meester “K” van het Turijn-Milaan Getijdenboek: f. 49v bewening onder het Kruis; de Meester van Johannes de Doper van de Très belles heures: f. 57r roeping Johannes de Doper in een grot, 57v groep geroepen patriarchen, profeten en apostelen, 58r Christus in het huis van Simon, 78v Jean de Berry knielend voor Maagd en Kind, 78v Hieronymus in zijn studio; Barthélemy van Eyck (?): f. 60v de bergpreek alias Christus die zijn discipelen het Pater Noster onderwijst (wordt ook toegeschreven aan de Meester van de Berlijnse Kruisiging), 71v een reiziger en de gevaren die op hem loeren, 73v Thomas van Aquino in zijn studeerkamer; Meester “H”of “K” van het Turijn-Milaan Getijdenboek: f. 75v zegenende Christus; Meester van Jean Chevrot/ Meester “H” van het Turijn-Milaan Getijdenboek (?): f. 77v Franse koning in gebed in zijn tent; de Meester van de Berlijnse Kruisiging (?): f. 60v de Bergpreek alias Christus die zijn discipelen het Pater Noster onderwijst (wordt ook toegeschreven aan Barthélemy van Eyck)

literatuur:

  • Hulin de Loo 1911
  • Lyna 1955
  • König, Bartz, Giaccaria & Huot 1994
  • König 1998 (2)
  • Los Angeles-London 2003, nr. 1
  • Vanwijnsberghe 2020

Turijn, Museo Civico d’Arte Antica

Ms 47 Heures de Milan, onderdeel van de Très belles heures (kerndeel: Parijs, Bibliothèque Nationale, ms. Nouv. Acq. Lat 3093), verluchting door de Meester van Johannes de Doper van de Très belles heures: f. 1v annunciatie, 4v geboorte, 3v aanbidding door de wijzen, 16v presentatie in de tempel, 20v intocht in Jeruzalem, f. 77v de vrouwen aan het graf en herrijzenis van Christus (wellicht voltooid door Barthélemy van Eyck), f. 80v hemelvaart van Christus (voltooid door Werkplaats van de Meester van Bedford), 84v pinksteren, 90r laatste avondmaal, 122r Sint Andreas; de Meester van het Llangattock Getijdenboek: f. 7r bas-de-page met aanbidding door de wijzen; Werkplaats van de Meester van Bedford: f. 9v bas-de-page met aankondiging aan de herders, 103r geboorte van Maria; Meester “H” van het Turijn-Milaan Getijdenboek: f. 30v Jezus in Getsemane, f. 118r Kruisvinding (ook toegeschreven aan Jan van Eyck?); Meester “K” van het Turijn-Milaan Getijdenboek: f.38v Judas ontvangt de zilverlingen, 97r Petrus geleid door een engel, 113r alle heiligen; de Meester van de Chevrot-Augustinus/ Meester “H” van het Turijn-Milaan Getijdenboek: f. 48v Kruisiging; Meester van het Parement de Narbonne/Jean d’Orléans?/Etienne Lannelier?,: f. 87v triniteit, 100v Mariakroning (voltooid door Werkplaats van Meester van Bedford en anoniem Eyckiaans schilder), 120r voedende Maria; Jan van Eyck: f. 93v geboorte van Johannes de Doper, 116r dodenmis in een kerk, 118r Kruisvinding (ook toegeschreven aan Meester “H” van het Turijn-Milaan Getijdenboek); diverse anonieme kunstenaars: f. 106r aartsengel Michael; de Meester van het Llangattock Getijdenboek/ Meester “K” van het Turijn-Milaan Getijdenboek: f. 109v wonder van Bethesda, 111r Hilariusmis, 124r bas-de-page met het wonder van de apostelen

literatuur:

  • Lyna 1955
  • König 1998 (2)
  • Vanwijnsberghe 2020

Literatuur

  1. Durrieu 1902 (1967)
  2. Parijs 1904, nr. 10
  3. Hulin de Loo 1911
  4. Durrieu 1922
  5. Londen 1926, nr. 660
  6. Bourges 1951, nr. 9
  7. Panofsky 1953, p. 41-46
  8. Parijs 1955, nr. 181
  9. Lyna 1955
  10. Wenen 1962, nr. 107
  11. Meiss 1967, tekstdeel p. 99-135, 337-340 en platendeel platen 1-28, 36-38, 41, 49, 50
  12. Meiss 1968, p. 95
  13. Hamburg 1969, nr. 36a
  14. Delaissé 1972
  15. Harthan 1977, p. 89-92
  16. Avril 1978, p. 28, nr. 40
  17. Thomas 1979, p. 12, 24, 25
  18. König 1992
  19. Chatelet 1993
  20. Chastel 1994, p. 325-327
  21. König, Bartz, Giaccaria & Huot 1994
  22. König 1995
  23. Backhouse 1997, nr. 134
  24. König 1998 (2)
  25. Chatelet 2000, p. 61-71
  26. Walther 2001, p. 235-237
  27. Los Angeles-London 2003, nr. 1
  28. Parijs 2004, nrs. 8, 12, 165, 186
  29. Londen 2011, nr. 144
  30. Parijs 2011, p. 140-149, nrs. 77, 78
  31. Vanwijnsberghe 2020

Parijs, Bibliothèque Nationale,
Ms nouv. Acq. Lat. 3093 Très belles heures de Notre-Dame du Duc Jean de Berry

p. 50 aanbidding door de wijzen, 56 presentatie in de tempel, 62 de twaalfjarige Christus in de tempel, 68 bruiloft te Kana, 76 Mariakroning, 104 begrafenisdienst, 155 engelenpièta, 181 gevangenneming, 189 Christus voor de hogepriester, 194 Christus voor Pilatus, 197 geseling, 203 Kruisdraging