Londen, British Library, ms Royal 18 E II, f. 404 Coronation of Henry IV

Meester met de Spraakzame Handen

Master of the Chattering Hands – Maitre aux mains Volubiles

Vlaams boekverluchter, werkzaam in Brugge in het laatste kwart van de 15e eeuw in de omgeving van meesters als de Meester van Edward IV, de Meester van de Harley Froissart alias Philippe de Mazerolles en de Meester van de Soane Josephus.

Ontleent zijn naam aan de door hem geschilderde personages die veelal druk gesticulerend met elkaar in gesprek zijn, of anderszins hun handen gebruiken, zoals bij het afnemen van hun hoed bij binnenkomst in een vertrek.

Naast de bijzondere weergave van de handen is de meester te herkennen aan de gezichten van de personages die eerder karikaturaal aandoen met sterk gewelfde wenkbrauwen en een kuiltje onder de onderlip. De plooien aan de onderkant van de gewaden zijn in scherpe hoeken gebroken en de mannelijke figuren met korte kleding hebben stevige dijen en ronde kuiten. De composities van de Meester met de spraakzame handen zijn sterk beïnvloed door Loyset Liédet. Hij schilderde graag stadsgezichten in de achtergrond, maar zijn interieurs zijn veeleer kaal, dit dan weer in tegenstelling tot Loyset Liédet. Zijn landschappen blijven zeer schematisch en hebben weinig structuur.

De verluchting van een handschrift uit de Oostenrijkse nationale bibliotheek stamt volledig van zijn hand, terwijl hij voorts meewerkte aan een Fleur des histoires, waarvan het eerste deel zich thans in een Franse privéverzameling bevindt, en het derde deel een onderkomen heeft gevonden in de Deense koninklijke bibliotheek.

Catalogus

Frankrijk, Privéverzameling

Jean Mansel, Fleur des histoires (deel 1, deel 3 = Kopenhagen, Kongelige Bibliotek), Brugge, ca 1480 verluchting door Meester van de Soane Josephus: o.a. f. 1r; Meester van de Harley Froissart; Meester met de Spraakzame Handen

literatuur:

  • Wijsman 2006, nr. 9

Kopenhagen, Kongelige Bibliotek

Ms Thott 568,2 Jean Mansel, Fleur des histoires (deel 3, deel 1 = Frankrijk, Privéverzameling), Brugge, ca 1480 eeuw

literatuur:

Londen, British Library

Ms Royal 18 E II Jean Froissart, Chroniques, boek 4 Brugge, ca 1480 verluchting door de Meester van de Getty Froissart: f. 7r, 206r; Meester van de Harley Froissart, Meester met de spraakzame handen

Londen, British Library, ms Royal 18 E II, f. 401v Richard II resigning his crown

literatuur:

  • Wijsman 2010, p. 582
  • London 2011-2012, nr. 49

Parijs, Bibliothèque de l’Arsenal

Ms 5194-5195 Valerius Maximus, Faits et dits mémorables des romains (vert. door Simon de Hesdin en Nicolas de Gonesse van Facta et dicta memorabilia), Brugge, ca 1480 verluchting deels door de Meester met de Spraakzame Handen of de Brugse Meester van 1482, ook invloeden van Lieven van Lathem en de Meester van het Dresdense Gebedenboek

literatuur:

  • Dubois 2002
  • Wijsman 2010, p. 583 als (deels) door de Brugse Meester van 1482
  • Parijs-Brussel 2011-2012, nr. 66 als (deels) door de Meester met de Spraakzame Handen

Parijs, Bibliothèque Nationale

Ms fr 296-299 Jean Mansel, La Fleur des histoires, Boeken 1-3, Brugge, ca 1470-1479 verluchting door Philippe de Mazerolles: o.a. ms. 299 f. 1r, 48v, 59v en Meester met de Spraakzame Handen, Meester van de Soane Josephus: frontispices van volumes 1 en 2

literatuur:

  • Parijs-Brussel 2011-2012, nr. 86

Ms fr 1280 Les Droits d’armes de noblesse, gemaakt voor Lodewijk van Gruuthuse, Brugge, ca 1481

Ms fr 16830 Le livre des faits de Jacques de Lalaing openingsminiatuur door de Meester met de Witte Inscripties, overige verluchting door de Meester met de Spraakzame Handen

Parijs, Bibliothèque Nationale, Ms fr 16830 Le livre des faits de Jacques de Lalaing, f 31r (detail)

literatuur:

  • Parijs 2002
  • Los Angeles-London 2003, p. 289
  • Parijs-Brussel 2011-2012, nr. 89
  • Morrison 2018, p. 96, fig. 19

Parijs, Les Enluminures

Catalogus 13 – 2007 “Picturing Piety”, nr. 10 getijdenboek, Brugge, ca 1480 6 grote miniaturen door de Meester met de Spraakzame Handen, 41 kleine miniaturen door verluchter uit omgeving Willem Vrelant

literatuur:

  • Les Enluminures, Catalogus 13 – 2007, nr. 10
  • Wijsman 2010, p. 585-6

Wenen, Osterreichische Nationalbibliothek

Cod 2616 Jacques de Valera, Traité des droits d’armes de noblesse en andere teksten, Brugge, na 1481

literatuur:

  • Wijsman 2006, nr. 10

voorheen ook toegeschreven aan omgeving van Loiset Liédet; zie verder aldaar, ook voor verdere literatuur

Literatuur

  1. Brinkmann 1997, p. 397
  2. Dubois 2002
  3. Wijsman 2006, nrs. 9, 10
  4. Les Enluminures, Catalogus 13 – 2007, nr. 10
  5. Wijsman 2010, p. 582, 583, 585, 586
  6. London 2011-2012, nr. 49
  7. Parijs-Brussel 2011-2012, p. 283-285, nrs. 66, 86